Κείμενο - φωτογραφίες: Δημήτρης Καραγεωργίου

Η βόρεια Χίος διαφέρει σημαντικά από τη νότια πλευρά του νησιού από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος και της παραγωγικότητας. Τα χωριά είναι μικρά και απομονωμένα και πάντα μακριά από τη θάλασσα.

Ο Ανάβατος, το πιο διάσημο μνημείο της Χίου, βρίσκεται 16 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου και έχει χτιστεί σε ένα κωνικό βράχο 450 μέτρων πάνω από τη θάλασσα, με απόκρημνες προς τα νότια και δυτικά και με μια μόνο πρόσβαση προς βόρεια.

Οι άνθρωποι επωφελήθηκαν από τη φυσική οχύρωση αυτού του βράχου και το ενδυνάμωσαν με έναν κυκλικό τοίχο που περιλαμβάνει τα σπίτια που φαίνεται να είναι συγκολλημένα το ένα με το άλλο. Μαζί με το βράχο, το χωριό διαμορφώνει την αμυντική περίμετρο του κάστρου. Τα 400 σπίτια μέσα από τα τείχη ήταν στενά και κατασκευασμένα από γκρι πέτρα με επίπεδες ξύλινες σκεπές, χαμηλές πόρτες, μικροσκοπικά κυρτά παράθυρα και ξύλινες βεράντες.
Το χωριό εγκαταλείφθηκε μετά τις φοβερές σφαγές του 1822 και σήμερα αποτελεί εθνικό μνημείο για όλους τους Χιώτες αλλά και τους Έλληνες γενικότερα. Αν και ο Ανάβατος σήμερα είναι εγκαταλελειμμένος, όπως και τα περισσότερα χωριά της βόρειας Χίου, διατηρείται ένας σημαντικός αριθμός σπιτιών όπως επίσης και το θαυμάσιο κτίριο των τριών ορόφων, όπου στεγάζονταν το ελαιοτριβείο, το Σχολείο και η εκκλησία του Ταξιάρχη και της Παρθένου Μαρίας. Ο επισκέπτης μπορεί να φθάσει στον Ανάβατο σε 45 λεπτά ακολουθώντας μια εξαιρετική διαδρομή που συνδέει το ομώνυμο χωριό με την πόλη της Χίου. Υπάρχει επίσης μονοπάτι που προσφέρεται για ανάβαση στο δάσος που ξεκινάει από το βουνό Προβατάς και οδηγεί στον Ανάβατο.
Οι ελάχιστοι κάτοικοι σήμερα υποδέχονται τους επισκέπτες στο κάτω μέρος του οικισμού. Το καφενείο του χωριού προσφέρει ωραία σπιτικά γλυκά και ουzομεzέδες χειμώνα - καλοκαίρι. Το χωριό έχει μεγάλη ιστορία σε όλες τις χρονικές περιόδους του νησιού. Στον Ανάβατο ανήκει η Ελίντα, η παραλία και λιμάνι στο παρελθόν του Αναβάτου. Στην βορεινή άκρη της Ελίντας καμαρώνει η βίγλα. Από εδώ οι κάτοικοι του Ανάβατου επιτηρούσαν το πέλαγος και συμμετείχαν στο αμυντικό δίκτυο του νησιού, για να προστατευτούν έγκαιρα από τους πειρατές και άλλους κατακτητές. Ο οικισμός - μνημείο με τα πυργωτά σπίτια του, τις αψίδες και τα κατακόρυφα σχεδόν καλντερίμια του, είναι ένα ποίημα ομορφιάς.
Από τα ορατά κατάλοιπα μπορούμε να τοποθετήσομε τουλάχιστον την Ακρόπολη του Αναβάτου στους μετά τον 15ο αιώνα χρόνους. Η έρευνα η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη πιθανόν να αποκαλύψει ίχνη προηγούμενων εποχών, αφού πρόκειται για μια θέση οχυρή από τη φύση της. Πυρήνας του Αναβάτου πρέπει να θεωρηθεί ο πύργος του οποίου η μετεξέλιξη σε ναό των Ταξιαρχών σώζεται ακόμη. Τριγύρω του υπάρχει μια οχύρωση που ακολουθεί την κλίση και τη μορφολογία του εδάφους που έκλεινε με πύλη. Τα μετέπειτα χρόνια αναπτύσσεται γύρω από το κάστρο ο οικισμός, ο γνωστός με το όνομα παλιός Ανάβατος, ο οποίος επίσης έκλεινε με δεύτερη πύλη, ίχνη της οποίας (παραστάδες κ.α.) σώζονται και σήμερα. Μετά το 18ο αιώνα φαίνεται ότι οι Αναβατούσοι επιβιώνουν στο άγονο και ορεινό χωριό τους εργαζόμενοι ως υλοτόμοι - κάτι που έκαναν μέχρι και τελευταία - και ως εργάτες στα Οθωμανικά κρατικά ναυπηγεία της Πόλης. Η αμοιβή των εργαζομένων έφθανε στις οικογένειες τους που έμεναν στο χωριό μέσω των γερόντων του Αναβάτου που την παρελάμβαναν από τη Δημογεροντία της χώρας. Στο υπ’ αριθμόν 1327 χειρόγραφο της βιβλιοθήκης Χίου, οι γέροντες του Αναβάτου δηλώνουν ότι παρέλαβαν από τους Δημογέροντες της Χίου «τα μηνιάτικα των ανθρώπων όπου δούλευαν εις τον Βασιλικό ταρσανά γρόσια 1980 και “πεσίνι” διά έξι μήνας». Ξέρομε επίσης ότι το Δεκέμβρη του 1821 ανακύπτει ένα σοβαρό ενδοκοινοτικό θέμα γιατί η κοινότητα του Αναβάτου χρωστάει χρήματα στις οικογένειες των «ταρσαναλήδων» με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να απειλούν με την αποστολή «μπουμασίρη», ελεγκτή δηλαδή, και που έφθασε τον Φεβρουάριο του 1822. Αμέσως μετά ήλθε η σφαγή, η ολική καταστροφή και η λήθη. Η χαριστική για τον Ανάβατο, υπήρξε ο σεισμός του 1881.
Στον Aνάβατο λειτουργούσε σχολείο μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’50 O
Η αναστήλωση και ανασκαφή στο κάστρο που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Δήμου και του Υπ. Πολιτισμού, έφερε στην επιφάνεια νομίσματα διαφόρων εποχών και δεκάδες θαμμένα σπίτια βόρεια της εκκλησίας της Παναγιάς, η οποία αναστηλώθηκε. Ο Παλιός Ταξιάρχης, παλαιός πύργος, βρίσκεται σε στάδιο αναστήλωσης. Η επίσκεψη στο κάστρο -που είναι ακόμα εργοτάξιο- γίνεται με προσοχή και όταν ο φύλακας της 3ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (τηλ. 02710 44238-44738) βρίσκεται εκεί, συνήθως μεταξύ 10:00–14:00 τους θερινούς μήνες. Τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο αξίζει να ακολουθήσετε τις ξεναγήσεις της Εταιρείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης ΕΝΑ Χίου (τηλ. 02710 44830). Για τη μεσαία ζώνη, δηλαδή τα κτίσματα δεξιά και αριστερά από τα σκαλιά που οδηγούν στο κάστρο δεν έχει καθοριστεί ακόμα η πιθανή χρήση. Στην κάτω ζώνη, γύρω από πλατεία του χωριού, υπάρχουν ήδη κατοικίες και ένα καφενείο του Γιάννη Φισφή (τηλ. 02710 26299) πάνω από το οποίο βρίσκεται και το δημοτικό κατάστημα.
Αν και ο Ανάβατος είναι ουσιαστικά ακατοίκητος, οι γιορτές και τα πανηγύρια όμως δεν λείπουν. Όπως του Ιωάννου του Eυαγγελιστού την 8η Μαΐου και την 26η Σεπτεμβρίου στην πηγή του νερού απ’ όπου υδρεύεται το χωριό και στις 8 Νοεμβρίου η χωριοεκκλησιά γιορτάζει πανηγυρικά. Παλιότερα αλλά και τα τελευταία χρόνια το εκκλησίασμα συνέτρωγε με τον παπά και τους επιτρόπους το παραδοσικό κατσικοπίλαφο.
Η διαδρομή από την πόλη της Χίου, αν και με αρκετές στροφές, είναι εύκολη. Τη δασώδη έκταση, διακόπτει απότομα ο απόκρημνος βράχος με τον οικισμό. Η ανάβαση στον… Ανάβατο, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, ίσως κουράζει λίγο, αποζημιώνει όμως τον επισκέπτη τον μοναδικό τοπίο, τόσο απόκρημνο και δύσβατο. Είναι μια αίσθηση, που μόνο από κοντά νοιώθει κανείς. Του κινδύνου και της ελευθερίας. Του απροσπέλαστου και της απομόνωσης. Το λέει και το όνομα, που υποδηλώνει το αδύνατο της ανάβασης.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στα Αυγώνυμα, ένα παραδοσιακό οικισμό που απέχει μόλις 6 χλμ. από τον Ανάβατο, υπάρχουν και χτίζονται αρκετοί ξενώνες. Καταθέτω τις εντυπώσεις μου από τα "Σπιτάκια" του Γιώργου Μισετζή, τηλ. 22710.42702 – 20513 – 81200. Ένα συγκρότημα από αυθεντικά παλιά σπίτια, σκόρπια σε διάφορες θέσεις στο χωριό, εξαιρετικά αναστηλωμένα. Διαθέτουν 9 δωμάτια με 30 κρεβάτια και είναι ανοιχτά όλο το χρόνο. Από τα Αυγώνυμα μπορείτε να περπατήσετε νωρίς το πρωί για τον Ανάβατο, όπου θα φθάσετε ακολουθώντας τον σηματοδοτημένο Α4 με εύκολη διαδρομή με σκιά.

ΦΑΓΗΤΟ

Στα Αυγώνυμα 22710
Οβελιστήριο Αρχοντικό 41489
Εστιαστόριο Αστέρι 20577
Καφεστιατόριο Πύργος 42175

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ 22710

Ν.Ε.Λ. - 25848
Aegean Airlines – 81051/2
ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ – 44433/4
HellenicSeaways - 22034
Ολυμπιακή Αεροπορία Αεροδρόμιο - 23998