Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου
Οι Κυκλάδες, είναι ένα σύμπλεγμα νησιών στο Αρχιπέλαγος , όπου ο νοητός τους κύκλος έχει κέντρο τη Δήλο. Ένα από τα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων είναι η Νάξος. Με 17.500- κατοίκους, συγκεντρώνει πολλά ενδιαφέροντα για τον επισκέπτη. Ήρεμη ζωή, όμορφη φύση, κοσμοπολίτικη αλλά και Μοναχική.
Η Νάξος δεν γνωρίζει τι θα πει η μονοτονία, αφού ο επισκέπτης είτε περιπλέοντας είτε ταξιδεύοντας στο εσωτερικό θα γνωρίσει τις αμέτρητες ομορφιές της .
Η Απείρανθος η τ’ Απεράθου, όπως συνηθίζει όπως συνηθίζεται να λέγεται εξίσου, είναι σήμερα το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό της Νάξου. Ο οικισμός που βρίσκεται κλεισμένος στους πρόποδες του βουνού Φανάρια με μέσο υψόμετρο τα 600 μέτρα. Εκτείνεται από τα 550 μέτρα στη θέση του Λαγκάδι έως τα 650 μέτρα στη θέση Ψάρη Πλάκα. Απέχει από τη χώρα είκοσι επτά χιλιόμετρα και του οδικό δίκτυο είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Στο χωριό ζουν περίπου 1.060- κάτοικοι ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα και τον κόσμο που ζουν περισσότεροι από 9.000- Απεραθίτες. Είναι το " παράξενο χωριουδάκι " όπως το χαρακτηρίζουν ξένοι ταξιδιωτικοί οδηγοί. Είναι το " μαρμάρινο " χωριό, λόγω του ότι όλοι του οι δρόμοι είναι στρωμένοι με πέτρες και μάρμαρα. Είναι " το χωριό που στιχουργεί ", αφού οι κάτοικοι του, με αξιοθαύμαστη ευχέρεια κάνουν τραγούδι την καθημερινή τους ζωή. Είναι ο " το χωριό του Γλέζου ", καθώς εδώ γεννήθηκε αυτή η μεγάλη προσωπικότητα του έθνους μας. Και ποιός δεν θυμάται το ιστορικό του κατόρθωμα όταν ένα πρωί οι υπόδουλη από τους Γερμανούς Αθήνα ξύπνησε και στον ιστό της Ακρόπολης κυμάτιζε η γαλανόλευκη. Όπως το χαρακτηρίζουν οι ίδιοι οι κάτοικοι του νησιού, είναι το χωριό του πολιτισμού, εξαιτίας του πλήθους των πολιτιστικών εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται κυρίως κατά τη θερινή περίοδο. Ακόμα, είναι " το πρώτο πολιτιστικό χωριό της Ελλάδας ", όπως ανακηρύχθηκε το 1988, όταν η τότε υπουργός πολιτισμού, αλησμόνητη Μελίνα Μερκούρη, θέλησε να εφαρμόσει τον προαναφερόμενο θεσμό, που όμως δεν έγινε τελικά πράξη ποτέ.
Τρία τοπωνύμια, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων βόρεια και βορειοανατολικά του σημερινού οικισμού, το Όξω χωριό, τα Χαλάσματα της Καλλονής και ο Δήμος, μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμού πάνω από χίλια χρόνια. Επίσης αρχαιολογικές έρευνες, έχουν αποδώσει ευρήματα και μαρτυρίες, ήδη από τις δύο φάσεις της εικονομαχίας. Στην απογραφή του 1830 ο ενεργός πληθυσμός του νησιού ανερχόταν σε 4.729 άτομα στη συντριπτική τους πλειοψηφία αγρότες.
Η κοινωνία εκείνης της εποχής, με την πενιχρή γεωργική παραγωγή, είχε σαν το σημαντικότερο έσοδο του πληθυσμού των ορεινών χωριών την εξόρυξη και εκμετάλλευση από το σμυρίγλι. Αυτή η δραστηριότητα διαμόρφωσε και τις κοινωνικές και οικονομικές δομές του τόπου. Μεσολάβησαν αρκετά γεγονότα, ώσπου τις τελευταίες δεκαετίες, η διαχείριση και η εκμετάλλευση των ορυχείων αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των κατοίκων του χωριού της Απειράθου. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, όταν η συζήτηση του ορυκτού αυτού από τις βιομηχανικές χώρες και κυρίως τις χώρες πολεμικής βιομηχανίας, είχε σαν αποτέλεσμα οι εξαγωγές να ανεβούν σε πολύ σημαντικά επίπεδα και ως εκ τούτου στην αύξηση των οικογενειακών εισοδημάτων.
Είναι η εποχή όπου αποικοδομούνται νέα στοιχεία, μεταβιβάζονται μερίδια γης, κι παρατηρείται η ενασχόληση των γυναικών με την υφαντουργία. Όταν τα ορυχεία σταμάτησαν να λειτουργούν, στα μεταπολεμικά χρόνια, σήμανε και η δημιουργία του μεταναστευτικού ρεύματος στην Αθήνα αλλά και στο εξωτερικό κυρίως τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Παρόλα αυτά η ζωτικότητα του πληθυσμού παραμένει πάντοτε υψηλή τόσο για όσους έχουν μείνει στο χωριό αλλά και όσους ζουν σε άλλες κοινότητες.
Στα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών εντάσσεται και η άρνηση για προσχώρηση της κυβέρνησης Βενιζέλου, με οδυνηρές συνέπειες για τους κατοίκους. Κατά τη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής της Νάξου η δράση των Απειρανθίων ήταν ενεργός αντιστασιακή, και επί πολλούς μήνες βρισκόταν σε λειτουργία πομπός ασύρματου, σε κεντρικό σημείο του χωριού χωρίς να γίνει αντιληπτός από τα στρατεύματα κατοχής.
Ο οικισμός μετά καλοδουλεμένα και καλοδιατηρημένα αρχοντικά, διατηρήσει ανέπαφη την αισθητική του από την εποχή της Ενετοκρατίας. Το πανέμορφο χωριό είναι χτισμένο ανάμεσα σε δύο καταπράσινες κοιλάδες. Οι κάτοικοι του είναι ιδιαίτερα φιλόξενοι, και κρατούν μέσα από το πέρασμα αιώνων ήθη και έθιμα ζωντανά. Και σίγουρα όλα τα προσωνύμια που του αποδίδονται είναι πέρα για πέρα αληθινά αφού τόσο ο τρόπος που ζωής όσο και το περιβάλλον του οικισμού είναι πραγματικά ξεχωριστά. Τα περίτεχνα ο βόλτα, τα στεγαστά, η δεντροσκέπαστες πλατείες με τα καφενεδάκια, τα λιθόστρωτα καλντερίμια, οι περίτεχνες καπνοδόχοι με το ξεχωριστό - περίεργο σχήμα και χρώμα, οι ενετικοί πύργοι και τα αρχοντικά. Μια μικρή, ξεχωριστή γωνιά.
ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ
-Ένα περίπατο με χαλαρούς ρυθμούς στον οικισμό
-Μία επίσκεψη στα μουσεία. Το Αρχαιολογικό, το Γεωλογικό που φιλοξενείται στο δημοτικό σχολείο, το Λαογραφικό, και της Φυσικής Ιστορίας με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα εκθέματα.
-Με πορεία δύο ωρών, στο ξωκλήσι της Παναγιάς της Φαναριώτισσας σε υψόμετρο χίλια μέτρα με εκπληκτική πανοραμική θέα στο νησί.
-Δύο από τις παλαιότερες εκκλησίες του νησιού, την Αγία Κυριακή, και τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο που βρίσκονται στα βόρεια του χωριού.
-Τους ενετικούς πύργους και την Εκκλησία της Παναγίας της Απεραθείτισσας, μία από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του νησιού.
-Μία " επίσκεψη " στα καφενεία του χωριού όπου η παρέα είναι με τους ντόπιους είναι μία ξεχωριστή εμπειρία. Διάλεκτος και γεύσεις ξεχωριστές.
