Επιμέλεια : Δημήτρης Καραγεωργίου

Σε κάθε σκάφος, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από σχοινιά, σε ποικιλία μεγέθους, διαμέτρου, αντοχής, υλικού και τρόπου κατασκευής, για τις απλές αλλά και σύνθετες ανάγκες του.

 Γενικά για τα σχοινιά

Σε κάθε σκάφος, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από σχοινιά, σε ποικιλία μεγέθους, διαμέτρου, αντοχής, υλικού και τρόπου κατασκευής, για τις απλές αλλά και σύνθετες ανάγκες του.

Η χρησιμότητα τους είναι πολύ μεγάλη, καθώς ένας μεγάλος αριθμός εργασιών, εξυπηρετούνται αποκλειστικά με σχοινιά, όπως το δέσιμο στον ντόκο ή στον προβλήτα, τη συμπλήρωση των αγκυρόσχοινων, το δέσιμο και την ασφάλιση αντικειμένων και όχι μόνο. Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιείται βέβαια και διαφορετικό είδος και τύπος, ανάλογα με την ανάγκη και τις δυνατότητες χρήσης και αξιοποίησης τους.

Τα σχοινιά φτιάχνονται από τις ίνες κάποιων συγκεκριμένων φυτών, καθώς και από ίνες συνθετικών υλικών. Τα φυτά των οποίων οι ίνες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή σχοινιών είναι η κάνναβη, η αγριομπανανιά, το σιζάλ, ο κοκκοφοίνικας, η γιούτα και το βαμβάκι. Ενώ, συνθετικά υλικά που επίσης χρησιμοποιούνται για κατασκευή, είναι κυρίως το νάιλον, ο πολυεστέρας, το πολυαιθυλένιο και το πολυπροπυλένιο. Ας τα δούμε ένα προς ένα.

Καννάβινο σχοινί
Φτιάχνεται από τις ίνες του φυτού κάνναβη. Είναι το ανθεκτικότερο σχοινί από όλα τα σχοινιά με φυτικές ίνες. Χρησιμοποιείται κυρίως στα μικρότερα σκάφη, όμως χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στα ιστιοπλοϊκά, διότι έχει την ιδιότητα να μη συστέλλεται, όταν βρέχεται.

Σχοινί Μανίλα
Φτιάχνεται από τις ίνες της αγριομπανανιάς. Είναι πολύ εύχρηστο, διότι έχει ικανοποιητική αντοχή, είναι εύκαμπτο και μπορεί να τεντωθεί μέχρι και το 16% του μήκους του, όταν ενταθεί με τάση ίση με την τάση αντοχής του χωρίς να παραμορφωθεί.

Σχοινί Σιζάλ.
Φτιάχνεται από τις ίνες του φυτού sisal. Είναι σχοινί «μεσαίας» αντοχής, συγκρινόμενο με τα δύο προηγούμενα, απορροφά εύκολα την υγρασία, αλλά έχει μικρή σχετικά διάρκεια ζωής, γι' αυτό χρησιμοποιείται σε δευτερεύουσες εργασίες.

Καρυόσχοινο
Το σχοινί αυτό φτιάχνεται από τις ίνες της φλούδας του κοκκοφοίνικα. Έχει μικρό βάρος, γι' αυτό επιπλέει χωρίς μάλιστα να απορροφάει νερό. Είναι σκληρό και δύσχρηστο σχοινί, έχει όμως αρκετή ελαστικότητα και μεγάλη αντοχή στην υγρασία. Γενικά είναι αισθητά ασθενέστερο από όλα τα σχοινιά με φυτικές ίνες.

Βαμβακερό σχοινί
Φτιάχνεται από τις ίνες του βαμβακιού και γενικά είναι μαλακό, εύχρηστο και κατά κανόνα λεπτό σχοινί. Σε ένα μεγάλο βαθμό έχει αποσυρθεί από το προσκήνιο, γιατί αντικαταστάθηκε από το νάιλον.

Σχοινί από Γιούτα
Φτιάχνεται από ίνες του φυτού Γιούτα και κατά κανόνα χρησιμοποιείται ως «μήτρα» στην κατασκευή των συρματόσχοινων.

Σχοινί από Λινάρι
Πρόκειται για πολύ λεπτό σχοινί, το οποίο φτιάχνεται από τις ίνες του λιναριού. Κατά κανόνα χρησιμοποιείται για το ράψιμο μουσαμάδων και ιστίων, αλλά και ως βάση για την κατασκευή αυτών των υφασμάτων.

Σχοινιά από συνθετικές ύλες

Σχοινί από νάιλον
Όπως φανερώνει και ο τίτλος του, το σχοινί αυτό φτιάχνεται με ένα καθαρά συνθετικό υλικό, το νάιλον. Είναι σχοινί πολύ εύκαμπτο, με μεγάλη αντοχή και ελαστικότητα επίσης, ενώ δεν επηρεάζεται από την υγρασία. Έχει πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής, πέντε ή έξι φορές μεγαλύτερη από αυτή των φυτικών σχοινιών, και τη δυνατότητα να «τεντωθεί» μέχρι και 25% του μήκους του, αν ενταθεί με τάση ίση με την τάση αντοχής του για ασφαλή εργασία, χωρίς να παραμορφωθεί.
Γενικά είναι πολύ γερό σχοινί, μόνο όταν βραχεί χάνει ένα μικρό ποσοστό από την αντοχή του, περίπου 10%. Δεν επιπλέει στο νερό, γιατί η μέση πυκνότητά του είναι μεγαλύτερη από την πυκνότητα του νερού. Ένα βασικό μειονέκτημά του είναι ότι φθείρονται - «καίγονται» οι ίνες του, όταν έρθει σε επαφή με κάποια οξέα π.χ. με το θεϊκό οξύ.

Σχοινί από Πολυεστέρα
Είναι σχοινί με αντοχή υπερδιπλάσια του σχοινιού τύπου Μανίλα, αλλά μισή του σχοινιού νάιλον, χωρίς μάλιστα να επηρεάζεται από την υγρασία και το βρέξιμο γενικά. Επίσης, έχει μεγάλη αντοχή στις τριβές πάνω στις μπίντες, στα ράουλα, τους κρίκους κλπ. Σε σχέση με το νάιλον έχει μικρότερη ελαστικότητα, περίπου μέχρι 15% του μήκους του για τάση μέχρι το όριο του χωρίς να παραμορφώνεται. Δεν επιπλέει στο νερό και είναι ευπαθές με τα αλκάλια, ενώ δεν φθείρεται από την επαφή του με τα οξέα.

Σχοινί από πολυαιθυλένιο
Είναι «ελαφρύ» σχοινί, ελαφρότερο από το νερό, γι' αυτό και επιπλέει, χωρίς να επηρεάζεται η αντοχή του από την υγρασία. Έχει διπλάσια αντοχή από το σχοινί τύπου Μανίλα ίδιου μεγέθους και είναι ανθεκτικό στις περισσότερες χημικές ουσίες, στις ηλιακές ακτίνες, καθώς επίσης και στις τριβές. Μπορεί να επιμηκυνθεί μέχρι και 14% του μήκους του, αν ενταθεί με τάση ίση με το φορτίο εργασίας του, χωρίς να υποστεί παραμόρφωση.

Σχοινί από πολυπροπυλένιο
Είναι από κάθε άποψη το σχοινί με τα περισσότερα πλεονεκτήματα. Έχει μεγάλη αντοχή, διπλάσια από το σχοινί τύπου μανίλα ίδιου μεγέθους, είναι οικονομικότερο στην κατασκευή του από το νάιλον και τον πολυεστέρα, επιπλέει στο νερό και δεν επηρεάζεται η αντοχή του από την υγρασία και το νερό. Μπορεί να επιμηκυνθεί μέχρι και 14% του μήκους του, χωρίς να υποστεί παραμόρφωση με τους ίδιους όρους.

Πιο κάτω, συνοψίζονται τρόπος και είδος κατασκευής για διάφορα είδη σχοινιών, που χρησιμοποιούνται σε βαρύτερα και μεγαλύτερα σκάφη.

Όπως προαναφέρθηκε, τα σχοινιά φτιάχνονται με τις ίνες κάποιων φυτών και κάποιων συνθετικών υλικών. Ανάλογα με την προέλευση και την ποιότητα των ινών που χρησιμοποιούνται ως βάση για την κατασκευή των σχοινιών, χαρακτηρίζονται και τα σχοινιά για την ποιότητα, την αντοχή, την ευκαμψία, τη σκληρότητα κτλ.

Η βάση πάντως κατασκευής των σχοινιών είναι οι πολύ λεπτές ίνες,φυτικές ή συνθετικές, οι οποίες μετά την απαραίτητη επεξεργασία τους, «στρίβονται» κατά ομάδες, προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά, συνηθέστερα προς τα δεξιά, σχηματίζοντας έτσι το κλώσμα ή σφιλάτσο, όπως λέγεται στη ναυτική διάλεκτο. Το κλώσμα αυτό είναι η απαρχή από το θεμέλιο για τη δημιουργία του σχοινιού.

Περισσότερα κλώσματα μαζί, στη συνέχεια, στρίβονται προς την αντίθετη κατεύθυνση, από αυτή των ινών και σχηματίζουν έτσι ένα νέο ενισχυμένο κλώσμα, το οποίο ονομάζεται έμβολο. Ο αριθμός και το μέγεθος των κλωσμάτων που κάθε φορά χρησιμοποιούνται για να φτιαχτεί το έμβολο, εξαρτώνται από το μέγεθος και το πάχος του σχοινιού που πρόκειται να κατασκευαστεί.

Όταν πλέον οι ίνες έχουν φτάσει στο στάδιο του εμβόλου, είναι έτοιμες να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή του σχοινιού. Στρίβονται μαζί μερικά έμβολα, τρία, τέσσερα κτλ., ανάλογα με το σχοινί που πρόκειται να κατασκευαστεί, πάντως όχι λιγότερα από τρία και μάλιστα προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή προς την οποία έχουν στριφτεί τα κλώσματα που αποτελούν το έμβολο. Αυτή η εναλλαγή στροφής από τις ίνες μέχρι το έμβολο και το σχοινί είναι απαραίτητη για να εξασφαλίζεται και να διατηρείται η μορφή του σχοινιού. Έτσι μπορούν να κατασκευαστούν σχοινιά, τα οποία, ανάλογα με τον αριθμό των εμβόλων διακρίνονται σε:

α. Έντριτο σχοινί
Είναι το σχοινί που φτιάχνεται με το μικρότερο δυνατό αριθμό εμβόλων, δηλαδή με τρία έμβολα. Τα έμβολα στρίβονται μεταξύ τους, προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά - οπωσδήποτε βέβαια αντίθετα από τη φορά συστροφής των κλωσμάτων τους, οπότε και το σχηματιζόμενο σχοινί χαρακτηρίζεται αντίστοιχα ως αριστερόστροφο ή δεξιόστροφο. Γενικά είναι σχοινί που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δυνατή αντοχή στην κατηγορία του.

β. Εντέταρτο σχοινί
Είναι το σχοινί που φτιάχνεται με τέσσερα έμβολα. Τα έμβολα στρίβονται, προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, γύρω από ένα άλλο έμβολο που παραμένει στο κέντρο συστροφής των τεσσάρων εμβόλων. Το κεντρικό αυτό έμβολο ονομάζεται «μήτρα» του σχοινιού και είναι φτιαγμένο από το ίδιο υλικό.
Το εντέταρτο σχοινί έχει λιγότερη αντοχή και ελαστικότητα από ένα έντριτο σχοινί με το οποίο έχει το ίδιο μέγεθος, γι' αυτό και η χρήση του στα πλοία είναι περιορισμένη.

Μια άλλη διάκριση των σχοινιών είναι ο τρόπος κατασκευής και η τελική μορφή τους. Έτσι διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους σχοινιών:

α. Μονόπλοκο σχοινί
Είναι το σχοινί που φτιάχνεται με τρία έμβολα, δηλαδή το σχοινί με την απλούστερη πλέξη των τριών εμβόλων.

β. Δίπλοκο σχοινί
Είναι το σχοινί που φτιάχνεται με τρία ή και περισσότερα μονόπλοκα σχοινιά. Σε αυτή την περίπτωση, το κάθε μονόπλοκο σχοινί παίζει το ρόλο εμβόλου. Το δίπλοκο σχοινί έχει λιγότερη αντοχή από ένα μονόπλοκο με το ίδιο μέγεθος. Έχει όμως μεγαλύτερη ελαστικότητα, γι' αυτό και χρησιμοποιείται κυρίως σε εργασίες που ακριβώς χρειάζεται και αξιοποιείται αυτή η ιδιότητα π.χ. στις ρυμουλκήσεις.

γ. Πλεχτό σχοινί
Είναι σχοινί το οποίο φτιάχνεται από έμβολα τα οποία, σε αυτή την περίπτωση, δεν στρίβονται, αλλά πλέκονται ανά ζεύγη μεταξύ τους. Ένας συνηθισμένος τΰπος πλεχτού σχοινιού είναι αυτό που φτιάχνεται με οχτώ έμβολα, τα οποία πλέκονται μεταξύ τους ανά ζεύγη - τα δυο ζεύγη είναι αριστερόστροφα και τα άλλα δύο είναι δεξιόστροφα.

Το πλεχτό σχοινί έχει την ίδια αντοχή με ένα έντριτο – μονόπλοκο - σχοινί, με το ίδιο μέγεθος. Είναι πολύ εύχρηστο και χρησιμοποιείται κατά βάση για την πρόσδεση του σκάφους, επειδή πέρα από τη μεγάλη αντοχή, είναι πολύ εύκαμπτο, έχει μικρή ελαστικότητα, δεν βερινιάζει, και επιπλέον «πιάνει» καλά πάνω στα τύμπανα των βαρούλκων.

δ. Σχοινί με πλεκτή επένδυση
Είναι κατά βάση ένα πλεχτό σχοινί όπως αναφέρεται παραπάνω, το οποίο περιβάλλεται εξωτερικά με άλλη πυκνότερη πλεχτή επικάλυψη. Έχει μεγάλη αντοχή, περισσότερη από όλους τους άλλους τύπους σχοινιών με το ίδιο μέγεθος, είναι πολύ εύκαμπτο, δεν βερινιάζει και βεβαίως «πιάνει» πολύ καλά πάνω στα τύμπανα των βαρούλκων.