ΚΕΑ ή ΤΖΙΑ Χειμερινή περιήγηση

Κείμενο: «Ταξιδευτής»

Φωτο: Μαρία Νικολαίδου

Μια από τις κοντινότερες και ωραιότερες εκδρομές Σαββατοκύριακου με σκάφος ή χωρίς, είναι στην πανέμορφη Τζιά.

Καιρού επιτρέποντος, οι κοντινότερες και θα λέγαμε «ασφαλέστερες» καθελκύσεις, είναι λίγο πρίν το Σούνιο και από το Λαύριο.

Αν δεν έχουμε σκάφος, μπορούμε να επιβιβαστούμε μαζί με το αυτοκίνητό μας στο φέρυ.

Η Κέα ή Τζιά είναι το βορειότερο νησί των Δυτικών Κυκλάδων με μήκος ακτών 81 χιλιόμετρα και απέχει από τις Καβοκολώνες (Σούνιο) 12 μίλια.
Πρωτεύουσα είναι η Χώρα που λέγεται Ιουλίς με επίνειο η Κορησσία. που λέγεται και Λιβάδι. Δίπλα από την Κορισσία βρίσκεται το Βουρκάρι με πάρα πολλή κίνηση, σκάφη κλπ. Ένα ακόμη θαυμάσιο μέρος εκεί είναι το Γιαλισκάρι, με ωραία νερά και ταβερνάκια. Ακριβώς απέναντι είναι ο όρμος του Αγ. Νικολάου με καταγάλανα νερά, όπου υπάρχει ο ομώνυμος φάρος και αυτός του Αγίου. Σάββα.
Ξεκινώντας να κάνουμε τον περίπλου του νησιού βγαίνοντας από τον όρμο του Αγίου Νικολάου που θεωρείται από τα ασφαλέστερα λιμάνια της Μεσογείου και από το 1789 υπήρξε ο πολεμικός Ναύσταθμος του Λάμπρου Κατσώνη, βάζουμε βορινή ρώτα. Μετά από τρία μίλια περίπου και ενώ έχουμε περάσει το ακρωτήρι Πέρλεβος φθάνουμε στον Οτζιά.
Συνεχίζοντας συναντάμε τον όρμο Καστρί που βρίσκεται η Παναγιά η Καστριανή, ακολούθως το ακρωτήρι Σπαθί με τον ομώνυμο όρμο, λίγο πιο κάτω την Συκαμινιά και έξι μίλια νοτιότερα είναι ο όρμος Πόλες με την αρχαία Καρθαία. Δύο μίλια μετά βρίσκουμε τον Σχοίνο ενώ στο νότιο όριο του νησιού βρίσκεται το ακρωτήρι Ταμέλος. Συνεχίζοντας με ρώτα Μαιστροτραμουντάνα ( βόρειο - βορειοδυτική) συναντάμε τον Πλατύ γιαλό, στο βόρειο όριο του οποίου είναι το ακρωτήρι Μαυροβούνι. Αμέσως μετά είναι ο Κούνδουρος ή όρμος Καβιά με οργανωμένη παραλία και ξενοδοχεία . Εκεί υπάρχουν οι δύο ορμίσκοι Λιπαρός και Άβυθος ως εναλλακτική λύση. Δυόμισι περίπου μίλια βορειότερα είναι ο όρμος Πίσσα ή Πήσσαι με αμμουδιά και οι ορμίσκοι Ευρόσκοπος και Απηγανιά. Φεύγοντας από εκεί και περνώντας το Καλαμίκι συναντάμε έναν άλλο ορμίσκο, το Μαυραμπέλι και αμέσως μετά τον όρμο Ξύλα, όπου περνώντας το ακρωτήρι Σκλάβος φτάνουμε και πάλι στον όρμο του Αγίου Νικολάου.
Ο περίπλους του νησιού είναι 28 μίλια, εμείς όμως εξερευνώντας τους όρμους και τους ορμίσκους διανύσαμε σαφώς περισσότερα, γι’ αυτό φτάνοντας στον Αι Νικόλα κάνουμε έναν έλεγχο καυσίμων. Αν κρίνουμε απαραίτητο, ανεφοδιαζόμαστε στην Κορησσία ή στο Βουρκάρι.
Αν αποφασίσουμε να μείνουμε δυο τρεις ημέρες στην Κέα, μπορούμε να ενοικιάσουμε κάποιο μεταφορικό μέσο και να επισκεφτούμε το εσωτερικό του νησιού.
Αν έχουμε πάει με το αυτοκίνητό μας, έχουμε να δούμε πολλά.
Κορησσία (ή Λιβάδι)
Το λιμάνι της Κορησσίας, γνωστό και με το όνομα Λιβάδι, βρίσκεται στο νότιο τμήμα του κόλπου του Αγίου Νικολάου. Είναι φυσικό λιμάνι στη βορειοδυτική πλευρά της Κέας, γνωστό από την αρχαιότητα και ένα από τα ασφαλέστερα όλης της Μεσογείου. Ο παραθαλάσσιος οικισμός συνεχίζει να διατηρεί στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, με μικρά διώροφα κεραμοσκεπή σπίτια.
Το χωριό επεκτάθηκε στην κοιλάδα που σχηματίζεται ανάμεσα στους λόφους της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Σάββα, μετά την εγκατάσταση στην περιοχή, το 1922, προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Στη θέση του χωριού και στους λόφους της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Σάββα βρισκόταν η αρχαία Κορησσία, οχυρωμένη πόλη με ακρόπολη. Σήμερα σώζονται τα ερείπια τεσσάρων πύργων-παρατηρητηρίων των κλασικών χρόνων και στην τοποθεσία ανακαλύφθηκε ο Κούρος της Κέας.
Στο εσωτερικό του οικισμού την προσοχή σας θα τραβήξει η καμινάδα του μεγαλύτερου - και εγκαταλελειμμένου σήμερα - εργοστασίου εμαγιέ στη Μεσόγειο, ύψους 45 μέτρων, όπου γίνονται προσπάθειες να λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος.
Ιουλίς (ή Ιουλίδα ή Κέα ή Χώρα)
Η Ιουλίς, ορεινή πρωτεύουσα της Κέας, έχει 569 κατοίκους και απέχει 5,5χλμ. από το λιμάνι της Κορησσίας. Κεραμοσκεπής κυκλαδίτικη πολίχνη, είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στους σχιστολιθικούς βράχους του Κάστρου και των Μύλων, στη θέση της αρχαίας Ιουλίδας, και χαρακτηρίζεται από τα κάτασπρα σπίτια και τους στενούς, ανηφορικούς λιθόστρωτους δρόμους. Απαρτίζεται από τέσσερις συνοικίες.

Η συνοικία Κάστρο στα βορειοδυτικά είναι το ιστορικό κέντρο της Ιουλίδας. Πήρε το όνομά της από το κάστρο που κτίστηκε κατά την Ενετοκρατία από τον Ντομένικο Μικέλι (1210), ο οποίος χρησιμοποίησε τα αρχαία οχυρωματικά τείχη για να το κατασκευάσει. Στη συνέχεια του Κάστρου βρίσκεται το Κατωχώρι, ή Κατηχώρι, με την πλατεία Πιάτσα να ενώνει τις δύο συνοικίες. Παλαιότερα το Κατηχώρι ήταν η συνοικία της εμποροβιομηχανικής τάξης του νησιού και, μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να συγκεντρώνει τις εμπορικές δραστηριότητες της νησιωτικής πρωτεύουσας.
Η Μεσάδα είναι προέκταση της Ιουλίδας προς τα ανατολικά. Χαρακτηριστικό της οι πέτρινες σκάλες που οδηγούν από το δρόμο στις εισόδους των σπιτιών. Σπαστές γωνίες στις στροφές των δρόμων επιτρέπουν το πέρασμα των φορτωμένων υποζυγίων. Τέλος, το Πανωχώρι, όπως υποδεικνύει και το όνομα, είναι το υψηλότερο τμήμα της Χώρας. Εκτείνεται περιμετρικά σε μεγάλη έκταση γύρω από τη Μεσάδα και αποτελείται κυρίως από μικρά σπίτια που χωρίζουν στενά σοκάκια.

ΓΙΑΛΙΣΚΑΡΙ Πριν φτάσετε στο Βουρκάρι στον παραλιακό δρόμο και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την Κορησσία βρίσκετε το Γιαλισκάρι με μικρή αμμουδιά,γαλανά νερά και αρμυρίκια. Ο οικισμός του Γιαλισκαρίου δεσπόζει στον λόφο δίπλα από την παραλία και έχει την μαγευτική θέα του κόλπου και του ηλιοβασιλέματος

ΒΟΥΡΚΑΡΙ Το Βουρκάρι απέχει από την Κορησσία περίπου 2 χιλιόμετρα. Πρόκειται, για ένα όμορφο ψαροχώρι, που διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα. Εδώ μπορείτε να γευτείτε και την αστακομακαρονάδα της Κέας και να επισκεφτείτε την γκαλερί «Βουρκαριανή», όπου εκτίθενται έργα πολλών γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών όπως οι: Τσαρούχης, Φασιανός, Μυταράς, Σταθόπουλος, Στεφάνου, Παρμακιέλης κ.α
ΟΤΖΙΑΣ
Από την Κορησσία, αν πάρουμε τον παραλιακό δρόμο κι αφού περάσουμε το Βουρκάρι σε απόσταση 5 χιλιομέτρων, θα συναντήσουμε τον όρμο του Οτζιά, με την σπάνια φυσική ομορφιά. Έχει την μεγαλύτερη παραλία του νησιού, αμμουδιά με πυκνά αρμυρίκια, ξέβαθα νερά και δύο λευκά γραφικά εκκλησάκια, τον Άγ. Σώστη και τον Άη Γιώργη.
Αγία Ειρήνη Η χερσόνησος της Αγίας Ειρήνης είναι ένας από τους σημαντικότερους Αγαιακούς προϊστορικούς οικισμούς, μια ακμάζουσα πόλη, η οποία ήταν κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου. Σε ανασκαφές ανακαλύφθηκαν μαρμάρινα ειδώλια, πιθάρια, πήλινες εστίες με διακόσμηση, γνωστές σήμερα ως σαλτσιέρες, καθώς και ο «Δέπους αμφικύπελλον» της πρώιμης εποχής του χαλκού ο οποίος είναι ένα στενό και ψηλό αγγείο με δυο λαβές.
Οι «κόρες», από την ύστερη εποχή του χαλκού είναι από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα.
Πρόκειται για πήλινα αγάλματα που έχουν τα χέρια στη μέση και φορούν μακριά ενδύματα .
Όλα τα ευρήματα της Αγίας Ειρήνης εκτίθενται στο Αρχαιολογικό μουσείο Ιουλίδας.
Κόκκα
Λίγο πιο κάτω, η χερσόνησος της εγκαταλελειμμένης πια Κόκκας. Εκεί υπάρχει η καρβουναποθήκη και τα σπίτια των εργαζομένων που χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Μπροστά τους, βρίσκεται η κεντρική αποβάθρα που χρησίμευε στην φορτοεκφόρτωση των πλοίων.
Το στενό του Λάμπρου Κατσώνη. Ο δρόμος σταματάει στο επονομαζόμενο στενό του Λάμπρου Κατσώνη που μας θυμίζει το ρόλο που έπαιξε η Τζια στην προεπαναστατική περίοδο του 1821.
Ο Λάμπρος Κατσώνης παντρεμένος με μια Τζιώτισα, τη Μαρουλιώ Σοφιανού, κάνει ορμητήριο του το νησί. Όταν αποκλείστηκε στον όρμο του Αγίου Νικολάου από τους Τούρκους, κατόρθωσε να διαφύγει περνώντας το καράβι του από το στενό ισθμό της Κόκκας, με τη βοήθεια των κατοίκων, βγαίνοντας έτσι στο πέλαγος.
Φανάρι Αγ. Νικολάου.Από το στενό του Λάμπρου Κατσώνη, το μονοπάτι θα μας οδηγήσει στο φανάρι του Αγίου Νικολάου με υπέροχο ηλιοβασίλεμα.
Πρόκειται για τον πρώτο φάρο που άναψε στις Κυκλάδες το 1831 και τον δεύτερο στην Ελλάδα. Ο φάρος, είναι χτισμένος στα ερείπια του ιερού ναού του Ποσειδώνα.
ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΣΤΡΙΑΝΗ. Στην προστάτιδα του νησιού, οδηγούν δύο δρόμοι. Ο πρώτος ξεκινάει από την Ιουλίδα και ο δεύτερος από τον Οτζιά. Το επιβλητικό μοναστήρι του 18ου αιώνα βρίσκεται στο λόφο Καστρί πάνω σ΄ ένα βράχο.
Το μέρος που κτίστηκε το μοναστήρι δεν είναι τυχαίο. Η Παναγιά, ήθελε το σπίτι της εκεί αφού εκεί βρέθηκε η εικόνα της. Οι βοσκοί της περιοχής, έβλεπαν μια λάμψη τα βράδια στο λόφο. Μαζί με τους κατοίκους, αποφάσισαν να ψάξουν και να βρουν από πού προέρχεται. Η λάμψη έβγαινε από την εικόνα της Παναγίας. Οι κάτοικοι, αποφάσισαν να κτίσουν την εκκλησία της Παναγίας της Καστριανής, με πολλές δυσκολίες βέβαια λόγω του απόκρημνου λόφου. Η εικόνα της Παναγίας βρίσκεται στο εσωτερικό του μοναστηριού, το οποίο αποτελείται από 2 εκκλησίες.
Την παλιά και την νέα που χρονολογείται το 1910. Υπάρχουν δωμάτια που φιλοξενούν τους επισκέπτες τα οποία νοικιάζονται σε συμβολική τιμή. Επίσης διαθέτει τραπεζαρία και βοηθητικούς χώρους. Τον Δεκαπενταύγουστο στη χάρη Της γίνεται μεγάλο πανηγύρι.
Παραλία Σπαθί
Συνεχίζοντας τον δρόμο της Παναγιάς της Καστριανής, θα φτάσουμε στη μεγάλη παραλία με άμμο του Σπαθιού.

ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΣ Δύο χιλιόμετρα από την Κορησσία, συναντάμε την κοιλάδα του Μυλοπόταμου, από την οποία περνάει το νερό της Φλέας - πλούσια πηγή της Κέας - και μέρος του υδάτινου δυναμικού της Ιουλίδας.
Κατά μήκος της κοίτης, είναι χτισμένοι 11 αλεστικοί νερόμυλοι. Παλαιότερα, λειτουργούσαν όλο τον χρόνο και μαζί με τους ανεμόμυλους, άλεθαν σιτηρά και τροφοδοτούσαν με αλεύρι και ζωοτροφές τα χωριά.

ΠΟΙΗΕΣΣΑ Παίρνοντας τον δρόμο που ανηφορίζει από την Ιουλίδα, μετά από 11 χιλιόμετρα, βρίσκουμε τον κάμπο των Ποισσών, όπου στα περιβόλια του καλλιεργούνται οπωροφόρα και λαχανικά, ενώ εδώ λειτουργεί το κάμπινγκ του νησιού.
ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ Στην νότια Τζια, 16 χιλιόμετρα από την Ιουλίδα, βρίσκεται ο Κούνδουρος. Τουριστικός οικισμός με πανέμορφες αμμουδερές παραλίες και πετρόχτιστους μύλους που κατοικούνται.
ΠΑΡΑΜΕΡΙΑ Είναι η βορειοανατολική πλευρά του νησιού, κατάφυτη στα ορεινά της από τη βασιλική βελανιδιά. Οι ακτές της σχηματίζουν πλήθος από κάβους κι ανάμεσά τους αμμουδερά ακρογιάλια, ήσυχα, με άγρια ομορφιά: το Σπαθί, το Καλυδονύχι, η Συκαμιά, το Ψαθί, ο Ορκός.
ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΙΟΣ Πάνω στην ομώνυμη ράχη, αντικρύζει κανείς τα σπίτια του Άη Συμιού. Η ράχη κορυφώνεται σε οξυκόρυφο ύψωμα όπου δεσπόζει ο ναός του Άη Συμιού, κτισμένος πάνω στις βάσεις ιερού, αφιερωμένου στη θεά του έρωτα Αφροδίτη, υποδέχεται κάθε 1η Σεπτεμβρίου όλο το νησί, σε μια από τις μεγαλύτερες γιορτές, ενώ στα βόρεια του λόφου η ρεματιά καταλήγει στην ακτή του Αγίου Φιλίππου.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ Στο κέντρο του νησιού, με ανατολικό προσανατολισμό, απλώνονται τα αγροτόσπιτα των «Ελληνικών». Ο τόπος κατοικείται χωρίς διακοπή από τα αρχαϊκά χρόνια. Στον κεντρικό ναό των Αγίων Αναργύρων, χτισμένο πάνω σε ιερό των κλασικών χρόνων, τελείται κάθε χρόνο το πανηγύρι στη χάρη τους, όπου τηρείται πιστά το αρχαίο τελετουργικό. Εδώ βρίσκονται οι πηγές του Ταξιάρχη και των Αγίων Αναργύρων.

ΚΑΤΩΜΕΡΙΑ Η πιό αγροτική περιοχή του νησιού που καλύπτει τη νοτιοανατολική του πλευρά. Γύρω από την εκκλησιά του Αγίου Νικολάου συγκεντρώνονται οι βασικές εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης των ανθρώπων της Κατωμεριάς, ενώ λιθόστρωτα μονοπάτια οδηγούν από τα κατωμερίτικα υψώματα, στην ακτή της Καρθαίας, με τα εντυπωσιακά ερείπια ναών και άλλων οικημάτων, περιστοιχισμένης από τα απομεινάρια των τειχών, του θεάτρου και του λιμανιού της και τις πηγές της αρχαίας πόλης: Βαθυπόταμο, Καλαμίτσι και Καλοδούκα.
ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ: Φωτιές του Αϊ-Γιάννη και κλήδονας
Κατάλοιπο των προχριστιανικών εθίμων για το θερινό ηλιοστάσιο στις 21 Ιουνίου, η εορτή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στις 24 Ιουνίου, συνοδεύεται παραδοσιακά από τις φωτιές του Αϊ-Γιάννη και το έθιμο του κλήδονα. Πάνω από τις φωτιές, τις οποίες ανάβουν το βράδυ της 23ης Ιουνίου, πηδούν οι νέοι και οι νέες του χωριού. Το έθιμο συμβολίζει την κάθαρση και την οριστική αποδέσμευση από τα αρνητικά στοιχεία του παρελθόντος και τη μετάβαση σε ένα καλύτερο μέλλον. Πριν ανάψουν οι φωτιές, τοποθετούνται σε πήλινο δοχείο (κουρούπι), φρούτα με τα ονόματα των ανύπανδρων κοριτσιών στο οποίο προστίθεται αργότερα το "αμίλητο νερό". Το κουρούπι παραμένει στην ύπαιθρο όλη τη νύχτα και, ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού, γίνεται η αποκάλυψη των μυστικών του κλήδονα.

Μακαριά
Στην Κέα επιζούν στοιχεία των αρχαίων παραδόσεων γύρω από το θάνατο, καθώς, μετά την ταφή του νεκρού, παρατίθεται παραδοσιακός δείπνος σε όλους τους συγγενείς και τους συμμετέχοντες στο πένθος. Η μακαριά, όπως ονομάζεται ο εθιμοτυπικός αυτός δείπνος, συνοδεύεται από άφθονο κρασί για να φύγει ευχαριστημένος από τη ζωή ο νεκρός και θυμίζει το νεκρόδειπνο της αρχαιότητας.

ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ Παραμονή πρωτοχρονιάς
Την Παραμονή πρωτοχρονιάς από το απόγευμα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος με την συνοδεία τσαμπούνας και τουμπιού υποδέχεται το νέο χρόνο με τα παραδοσιακά τζιώτικα κάλαντα που λέγονται από σπίτι σε σπίτι.
Απόκριες
Τις Απόκριες οργανώνονται χοροί μεταμφιεσμένων, αποκριάτικα παιχνίδια και παραστάσεις κλόουν. Οι εκδηλώσεις κορυφώνονται την τελευταία αποκριά στην Ιουλίδα όπου γίνεται η μεγάλη παρέλαση του Κάρνάβαλου με την συμμετοχή ομάδων μεταμφιεσμένων και την παρουσίαση θεατρικών σκετς που σατιρίζουν κυρίως τα τοπικά δρώμενα. Η εκδήλωση εξελίσσεται σε ξέφρενο πανηγύρι, ενώ παράλληλα προσφέρεται από τον Δήμο κρασί, σουβλάκι και ρυζόγαλο με λεμόνι.
Ο Εορτασμός του Αγίου Χαραλάμπους
Με μεγάλη λαμπρότητα και θρησκευτική κατάνυξη γιορτάζεται ο πολιούχος της Κέας Αγ. Χαράλαμπος.
Παράλληλα, κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή που ακολουθεί της γιορτής του Αγίου Χαραλάμπους, ο Σύνδεσμος των Απανταχού Κείων οργανώνει πανήγυρη προς τιμή του πολιούχου, στον Ιερό Ναό του Αγ. Δημητρίου στο Νέο Φαλήρο.
Μετά την θεία λειτουργία και την αρτοκλασία, οι παρευρισκόμενοι συγκεντρώνονται σε κοντινό μαγαζί όπου γίνεται η κοπή της πίτας του Συνδέσμου, ενώ προσφέρεται Τζιώτικο παστέλι και μαστίχα. Πριν ξεκινήσει το γλέντι με τους ήχους παραδοσιακών οργάνων και τραγουδιστών είθισται ο εκάστοτε Δήμαρχος, απευθυνόμενος προς τους παρευρισκόμενους Κείους, να κάνει ένα μικρό απολογισμό της πορείας του Δήμου.
Γιορτή παραμυθιών
Από τις 19 Αυγούστου ως και τις 4 Σεπτεμβρίου, αφηγητές παραμυθιών σκορπίζονται σε διάφορες γραφικές τοποθεσίες του νησιού και διηγούνται παραμύθια, μύθους και λαϊκές δοξασίες από όλο τον κόσμο.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Τα κυριότερα παραδοσιακά προϊόντα είναι τα αμυγδαλωτά που παρασκευάζονται απο αμύγδαλα που παράγονται στο νησί, το τζιώτικο μέλι και το παστέλι. Θα πρέπει να γευθούμε τα ντόπια τυριά (ξυνό, χλωρό, μυτζήθρα, κοπανιστή), καθώς η Κέα είναι γνωστή για την εκτροφή γαλακτοφόρων αγελάδων και αιγοπροβάτων. Προσπαθήστε να βρείτε και να δοκιμάστε επίσης το μαυρούδι, που είναι τοπικό κρασί, το οποίο στα τέλη του 19ου αιώνα εξαγόταν στην Κωνσταντινούπολη και τη Μασσαλία. Σήμερα παράγεται σε μικρές μόνο ποσότητες για εγχώρια κατανάλωση.
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΚΛΙΣΗΣ:
Λιμεναρχείο Πειραιά: τηλ.:110-4226000
Λιμεναρχείο Λαυρίου: τηλ.:22920-25249
Κωδικός κλίσης Κέας: (22880-)
Λιμεναρχείο Κέας: 21888
Δήμος (Χώρα) 22221, 21208
Αστυνομία (Χώρα) 21100
ΕΛΤΑ (Χώρα 22325
Αγροτικό Ιατρείο ( Χώρα) 22200
Φαρμακείο ( Χώρα) 22277