Κείμενο : Γιούλη Παρθένη

Φωτογραφίες : Γιούλη Παρθένη - Δημήτρης Καραγεωργίου

Ξεκινήσαμε το πρωί -πρωί από την Ανάβυσσο, ήπιαμε ουζάκι στη Δονούσα και λίγο μετά το μεσημέρι καβατζάραμε τον κάβο Κέφαλο της Κω, μέσα σε μια απίστευτη μπουνάτσα. Η θάλασσα ούτε που ρυτίδωνε. Το ταξίδι δηλαδή που κάθε πλήρωμα φουσκωτού ονειρεύεται. Η διάθεσή μας ιδιαίτερα ανεβασμένη καθώς πέρα από τον καλό καιρό, είναι αρχές του καλοκαιριού κι έχουμε διακοπές και τόσα Σαββατοκύριακα να περιμένουμε…

Μέσα στην απόλυτη ηρεμία της θάλασσας, θυμάμαι όλες τις προηγούμενες φορές που περάσαμε αυτό τον κάβο πηγαίνοντας σε άλλα νησιά, με τόσο δυνατό αέρα, που δεν μας δημιουργήθηκε η επιθυμία να προσεγγίσουμε ένα από τα λιμάνια του νησιού.
Αυτή τη φορά ο σκοπός μας ήταν μόνο το νησί της Κω κι όλα συνηγορούσαν στο να περάσουμε τέλεια. Πρώτος σταθμός μας το λιμανάκι στον παραθαλάσσιο οικισμό Καμάρι, επίνειο του Κέφαλου. Δέσαμε το φουσκωτό και κάναμε μια μεγάλη απογευματινή βόλτα δίπλα στη θάλασσα στο μακρύ παραλιακό δρόμο με τα ταβερνάκια και τις καφετέριες. Ανεβήκαμε στο λόφο που είναι χτισμένο το κεφαλοχώρι του Κέφαλου με τα απομεινάρια ενός κάστρου να υποδέχονται τον επισκέπτη. Η θέα καταπληκτική. Η ματιά μας φεύγει μακριά, ξεκινώντας από την αμμώδη παραλία Καμάρι, το νησάκι και φτάνοντας μέχρι τα γύρω νησιά και τα παράλια της Μικράς Ασίας.
Το χωριό Κέφαλος βρίσκεται 42 χλμ από την πόλη της Κω κι είναι χτισμένο στη θέση που βρισκόταν η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, που ιδρύθηκε τον 5Ο π.Χ. αιώνα και λεγόταν Αστυπάλαια. Ερείπια της αρχαίας πρωτεύουσας υπάρχουν 3 χλμ νότια, στη θέση Παλάτια, όπου είναι κτισμένο και το εκκλησάκι της Παναγίας Παλατιανής, με θέα το χωριό.
Στη βορειοανατολική πλευρά του κόλπου , απέναντι από το νησάκι του Αγίου Νικολάου, δίπλα στη θάλασσα, σε ένα πανέμορφο σημείο της ακτής, βρίσκονται τα ερείπια δύο παλαιοχριστιανικών ναών, της Νότιας και Βόρειας βασιλικής του Αγίου Στεφάνου με κιονοστοιχίες και μοναδικά ψηφιδωτά που η εγκατάλειψη των αρμοδίων τα έχει αφήσει χωρίς φύλαξη, σε πολλά σημεία να ποδοπατούνται από τους επισκέπτες.
Στη βόρεια ακτή κατεβήκαμε στο αλιευτικό καταφύγιο του Λιμνιώνα, δίπλα στον ομώνυμο κι εντυπωσιακά κλειστό κόλπο. Ένας μεζές στην προσεγμένη ταβέρνα που βρίσκεται ακριβώς από πάνω, δεν είναι καθόλου άσχημη ιδέα.
Στο δρόμο Κεφάλου-Αντιμάχειας συναντήσαμε πινακίδα προς την παραλία Ψιλός Γκρεμός και άξιζε που αποφασίσαμε να τη δούμε, λόγω της ξεχωριστής μορφολογίας του εδάφους της, όπως προϊδεάζει και τ’ όνομά της, αλλά και της ιστορίας της, που μάθαμε αργότερα. Εκεί αποβιβάστηκαν οι Γερμανικές δυνάμεις που κατέλαβαν το νησί κατά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Αφήσαμε τον Κέφαλο και ανηφορήσαμε προς το ασφαλές λιμάνι, στην Καρδάμαινα, απ’ όπου σαλπάρουν τα καραβάκια με όσους θέλουν να επισκεφτούν την γραφική Νίσυρο. Ο δρόμος του λιμανιού όμορφος , με συμπαθητικά μαγαζιά για καφέ ή φαγητό. Εμείς επιλέξαμε να φάμε στην ταβέρνα του «Γιάννη», στον παράλληλο με την παραλία εμπορικό δρόμο. Μπορεί να μην ήμασταν μπροστά στη θάλασσα, αλλά το φαγητό και η περιποίηση μας αποζημίωσαν.
Δεξιά και αριστερά από την Καρδάμαινα υπάρχουν ατελείωτες παραλίες, χαρακτηριστικό το οποίων θεωρώ τα δεκάδες εγκαταλελειμμένα οχυρά- πυροβολεία κατά μήκος της ακτής. Και φυσικά τα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Η φύση έχει κυριολεκτικά προικίσει το νησί με εξαιρετικές παραλίες, όμως πολλές φορές οι αισθητικές παρεμβάσεις των ανθρώπων με κτίσματα, δρόμους, μαγαζιά δεν είναι αυτές που αξίζουν στην Κω.
Αποφασίσαμε να νοικιάσουμε αυτοκίνητο για τα περιηγηθούμε το εσωτερικό του νησιού. Εξυπηρετηθήκαμε πολύ γρήγορα και με ένα καινούργιο Panta κατευθυνθήκαμε προς την Αντιμάχεια περνώντας από το αεροδρόμιο «Ιπποκράτης» . Η Αντιμάχεια βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, με την ίδια ονομασία εδώ και τριάντα αιώνες. Περάσαμε από τον Ανεμόμυλο του Παπά κι επισκεφτήκαμε το Παραδοσιακό Αντιμαχειώτικο σπίτι που με τόση αγάπη διατηρούν και λειτουργούν σα λαογραφικό μουσείο τα μέλη του τοπικού συλλόγου. Η Αντιμάχεια είναι πολύ γνωστή για τους καλούς οργανοπαίκτες που με μεράκι διατηρούν τη μουσική παράδοση του τόπου τους, με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της Κω αλλά και της Δωδεκανήσου γενικότερα. Μας είπαν ότι αξίζει κανείς να ζήσει τα γλέντια των Απόκρεων , στη γιορτή του μελιού περί τα τέλη Αυγούστου και στη γιορτή του κρασιού κάθε Σεπτέμβρη.
3 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αντιμάχειας βρίσκεται το Μαστιχάρι. Ηρεμία και γαλήνη κυριαρχούν σε αυτό το παραθαλάσσιο χωριό, όπου βρίσκονται κάποιες από τις πιο όμορφες παραλίες όλου του νησιού. Το λιμάνι είναι γεμάτο με αλιευτικά σκάφη, που τροφοδοτούν με φρέσκο ψάρι τις ταβέρνες. Καθημερινά μπορεί κανείς να πάρει το καραβάκι για τη γειτονική Κάλυμνο.
Νοτιοανατολικά του χωριού και σε απόσταση 4 χλμ, συναντήσαμε τα ερείπια του Μεσαιωνικού κάστρου της Αντιμάχειας (14ος αιώνας), του τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών που κατείχαν και την Ρόδο. Εντυπωσιαστήκαμε από τα ισχυρά τείχη του που σώζονται σε καλή κατάσταση, τις επιβλητικές πύλες με τα οικόσημα, τα καστρόσπιτα και τις δεξαμενές νερού. Επίσης, στα ενδότερα του κάστρου προσκυνήσαμε στις παλιές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου (16ος αιώνας) και της Αγίας Παρασκευής (18ος αιώνας) που διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Από τους πύργους που οι ιππότες έλεγχαν όλη την περιοχή, σου δημιουργείται η εντύπωση ότι βλέπεις όλη την ενδοχώρα.
Βεβαίως ήπιαμε ένα καφεδάκι στο Μαρμάρι και κάναμε μια βόλτα στις παλιές αλυκές που μας απογοήτευσαν, καθώς τα ιταλικής μάλλον εποχής κτίσματα έχουν αφεθεί στη μοίρα τους κι ο γύρω χώρος δεν είναι καθόλου φροντισμένος , ενώ θα μπορούσε να είναι ένας σπάνιος υδροβιότοπος. Οι κοντινές παραλίες όμως είναι βελούδινες και τα νερά της θάλασσας πεντακάθαρα και κρυστάλλινα.
Ο επόμενος παραθαλάσσιος οικισμός είναι το Τιγκάκι, μόλις 11 χλμ από την πόλη της Κω, γνωστό για τη βραβευμένη και πολύ δημοφιλή παραλία του. Κι όταν λέμε παραλία εννοούμε μια μεγάλη άσπρη αμμουδιά μήκους δέκα περίπου χιλιομέτρων με ρηχά, καταγάλανα νερά.
Έχοντας ακούσει πολλά για τις ομορφιές του όρους Δίκαιο, κατευθυνθήκαμε προς το Πυλί, ένα κεφαλοχώρι χτισμένο σε καταπράσινο περιβάλλον με ελιές και κηπευτικά. Στην πλατεία με τις ταβέρνες υπάρχει το Πυλιώτικο σπίτι που αναπαριστά με αυθεντικά αντικείμενα πως ήταν ένα σπίτι της περιοχής πριν από 70 χρόνια. Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι έξι παλιές βρύσες που τα νερά τους τρέχουν στο κέντρο ενός πλατώματος με κυπαρίσσια και πικροδάφνες. Στην παρακείμενη ταβέρνα αξίζει να ξαποστάσει κανείς τρώγοντας και πίνοντας στη δροσιά που προσφέρει η πυκνή σκιά των δέντρων.
Δίπλα στο μικρό εκκλησάκι του Σταυρού, στέκει εντυπωσιακό το Χαρμύλειον, ένα ταφικό σύνολο που ανάγεται στους Ελληνιστικούς χρόνους και συνδέεται επίσης με την λατρεία του τοπικού ήρωα και των απογόνων του.
Αυτό όμως που πραγματικά θα μας μείνει αξέχαστο είναι το εγκαταλελειμμένο, παλιό Πυλί. Χτισμένο σε μία χαράδρα, προφυλαγμένο τα χρόνια εκείνα από επικίνδυνα βλέμματα, πνιγμένο από το πευκοδάσος, με το βυζαντινό κάστρο του να ορθώνεται στην κορυφή ενός λόφου και να δεσπόζει σε ολόκληρη την περιοχή. Το κάστρο κτίστηκε τα χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας που βασίλευε στο Βυζάντιο από τον 9ο έως τον 11 αιώνα. Όταν το νησί κατέλαβαν οι Ιωαννίτες Ιππότες συντήρησαν και ενίσχυσαν το κάστρο (15ος αιώνας) εξασφαλίζοντας την άμυνα της περιοχής. Απαιτείται πολύ θέληση, ειδικά το καλοκαίρι για να σκαρφαλώσει κανείς στο κάστρο(εναλλακτικά υπάρχουν αγωγιάτες με γαϊδουράκια), η θέα όμως προς την Χερσόνησο της Αλικαρνασσού, την Κάλυμνο και την Ψέριμο αποζημιώνει. Στον οικισμό υπάρχει επίσης η παλιά εκκλησία της Υπαπαντής (14ος αιώνας), με αξιόλογες τοιχογραφίες, ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο και κολώνες από κάποιον αρχαίο ναό που προϋπήρχε στο σημείο αυτό. Ο δρόμος των 3-4 χλμ δεν είναι πολύ καλός, αλλά πιστέψτε με, αξίζει τον κόπο.
Στο όρος Δίκαιο συναντά κανείς διάσπαρτα, αρκετά γραφικά χωριουδάκια, το Ζιπάρι ,το Ασφενδιού, το Λαγούδι, τον Αγ. Δημήτριο και βέβαια τη Ζιά. Η Ζιά έχει διατηρήσει το χρώμα του ορεινού οικισμού, με παλιά σπίτια, πέτρινα σοκάκια, πολύ πράσινο, λουλούδια , ταβέρνες , καφενεδάκια και επάξια είναι πόλος έλξης πολλών τουριστών. Αξιοθέατο αποτελούν οι τρεις εκκλησίες, η Κεφαλόβρυση, των Εισοδίων και της Κοίμησης της Θεοτόκου τις οποίες ίδρυσε ο όσιος Χριστόδουλος. Φάγαμε ωραία γλυκά στο καφέ Νερόμυλος και παραμείναμε ως το ηλιοβασίλεμα, που στη Ζιά είναι απλώς μοναδικό! Στη γύρω περιοχή υπάρχουν αρκετές χωμάτινες διαδρομές μες το δάσος, για όσους θέλουν να νοιώσουν καλύτερα το βουνό, ας βρίσκονται σε νησί.
Αφήσαμε στο τέλος την επίσκεψη στο Ασκληπιείο, ιερό χώρο προσφοράς σε θεούς και ανθρώπους, χώρο γένεσης και ανάπτυξης της ιατρικής επιστήμης με διαχρονική αύρα, που νοιώσαμε πολύ έντονα. Πρωτοαντικρίζοντας το μνημείο καθηλωθήκαμε από τη μεγαλοπρέπεια και την έκταση των κτισμάτων. Ο ευρύτερος χώρος μοναδικός, όπως μόνο οι αρχαίοι έλληνες ήξεραν να επιλέγουν για να χτίσουν πόλεις και ιερά.
Τέσσερεις τεράστιες κλίμακες οδηγούν αντίστοιχα σε τέσσερα επίπεδα που μου θύμιζαν μνημεία άλλων πολιτισμών της Ν. Αμερικής. Όταν αργότερα είδαμε τις ζωγραφικές απεικονίσεις της αρχικής του μορφής , στους ενημερωτικούς πίνακες του Υπουργείου Πολιτισμού, εντυπωσιαστήκαμε ακόμη περισσότερο.
Το γνωστότερο και σημαντικότερο από τα Ασκληπιεία που υπήρχαν στον αρχαίο κόσμο είναι χτισμένο έξω από την πόλη της Κω, σε απόσταση 4 χλμ, σε λόφο κατάφυτο με κυπαρίσσια κι άλλα δέντρα, έχοντας θέα τη θάλασσα και τα μικρασιατικά παράλια.
Η πρωιμότερη χρήση του χώρου ανάγεται στη μυκηναϊκή και στη γεωμετρική εποχή ενώ τον 4ο αι. π.X., εποχή ίδρυσης της πόλης Kω, εντάχθηκε και η λατρεία του Ασκληπιού, που αναδείχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες δημόσιες λατρείες της Κω κατά τον 3ο και 2ο αι. π.Χ. Το ιερό γνώρισε μεγάλη ακμή στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους και απέκτησε πανελλήνια φήμη, ιδιαίτερα μετά το 242 π.Χ., έτος κατά το οποίο οι Κώοι εξασφάλισαν την αναγνώριση της ασυλίας, δηλαδή της προστασίας του ιερού από πολεμικές ή άλλες εχθρικές ενέργειες, και καθιέρωσαν τα Μεγάλα Ασκληπιεία, πεντετηρική εορτή, κατά την οποία διεξάγονταν μουσικοί και γυμνικοί αγώνες, στους οποίους συμμετείχαν όλες οι ελληνικές πόλεις.
Στην Κω, όπως και στα υπόλοιπα Ασκληπιεία, αρχικά ακολουθήθηκε η παραδοσιακή θεραπεία, που βασιζόταν στη θαυματουργή επέμβαση του θεού, ο οποίος εμφανιζόταν στα όνειρα των ασθενών και υποδείκνυε τη θεραπεία τους κατά την εγκοίμησή τους σε ειδικό χώρο του ιερού. Αυτή η πρακτική τηρήθηκε τουλάχιστον κατά την ελληνιστική εποχή, ενώ αργότερα φαίνεται πως υπήρχαν επαγγελματίες γιατροί, που θεράπευαν τους πιστούς χρησιμοποιώντας περισσότερο επιστημονικές μεθόδους.
Φύγαμε από το χώρο με τις καλύτερες εντυπώσεις τόσο από τα επιτεύγματα των προγόνων μας όσο και από το ενδιαφέρον και τη φροντίδα των υπευθύνων του Υπουργείου Πολιτισμού σήμερα.