Κείμενο - φωτογραφίες: Δημήτρης Καραγεωργίου

Πατρίδα αγωνιστών, πολιτικών, μαστόρων και χτιστάδων, που η δουλειά και η παρουσία τους σφράγισε το χώρο και το χρόνο. Πέτρινα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά, χτισμένα από μάστορες μοναδικούς, απλώνονται στην κάθετη πλαγιά, πνιγμένα στο πράσινο και τα τρεχούμενα νερά. Εικόνα μαγική στα μάτια του επισκέπτη, που ξεπροβάλλει από την απέναντι πλαγιά, πριν από τις τελευταίες στροφές της δημοσιάς.

Τα Λαγκάδια είναι μια γραφική αρκαδική κωμόπολη χτισμένα αμφιθεατρικά σε απότομη πλαγιά σε υψόμετρο 1100μ. Το χωριό βρίσκεται 65 χλμ. ΒΔ. της Τρίπολης και 80 χλμ Α. του Πύργου. Πατρίδα των Δεληγιαννέων, μιας από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες οικογένειες που πρωτοστάτησε στον Αγώνα του 1821 και προσέφερε στην Ελλάδα δύο πρωθυπουργούς. Τα Λαγκάδια όμως, είναι και πατρίδα μαστόρων και τεχνιτών της πέτρας που δραστηριοποιήθηκαν σε ολόκληρη την Ελλάδα, γεγονός που μαρτυρά η όψη της κωμόπολης: πέτρινα διώροφα και τριώροφα σπίτια, αρκετά από τα οποία είναι κτισμένα μεταξύ 13ου και 16ου αιώνα. Ο οικισμός, είναι απλωμένος σε υψόμετρο 900 μ., πάνω από μια απότομη και βαθιά ρεματιά με κλίση που φθάνει και το70%. Τα σπίτια, κτισμένα στην πλαγιά αμφιθεατρικά, έχουν όλα θέα στη ρεματιά. Πολλά έχουν από τη μια πλευρά του δρόμου έναν όροφο ενώ από την άλλη τρεις. Κατά την αρχαιότητα, από την περιοχή περνούσε η οδός που οδηγούσε στην Ολυμπία όπου διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Το χωριό ορίζεται από τον εθνικό δρόμο στον Πάνω και στον Κάτω Μαχαλά. Ο Κάτω Μαχαλάς είναι μία καταπράσινη ρεματιά στην οποία κυλά το Λαγκαδιανό ποτάμι, ή Τουθόα κατά τον Παυσανία, που αποτελεί παραπόταμο του Λάδωνα.
Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι για την ίδρυση των Λαγκαδιών. Ένας από αυτούς αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αι.) οι τεχνίτες που ανέλαβαν το χτίσιμο του κάστρου της Άκοβας, κατοίκησαν τη σημερινή περιοχή των Λαγκαδιών όπου συνέχισαν να ασκούν από γενιά σε γενιά την τέχνη του χτίστη. Η άποψη αυτή δεν είναι γενικά αποδεκτή λόγω της σχετικά μεγάλης απόστασης των δύο τοποθεσιών. Άλλη εκδοχή προέρχεται από τους Δεληγιανναίους, γνωστούς κοτζαμπάσηδες της περιοχής. Σύμφωνα με αυτήν, ένας πρόγονός τους ονόματι Πέτρος Λίτινος, υπήρξε γραμματέας του Αϊδίν Αγά κατά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή. Για τις υπηρεσίες του, έλαβε γαίες στην περιοχή της Γορτυνίας όπου και κατοίκησε. Ο απόγονός του, ιερέας Ιωάννης Λίτινος θεωρείται συνοικιστής της Άνω Γειτονιάς των Λαγκαδιών.
Πιο κοντά στην πραγματικότητα, φαίνεται να είναι η άποψη ότι το χωριό δημιουργήθηκε πιθανότατα γύρω στο 1500 από την συνένωση μικρών οικισμών της περιοχής, με βασικότερους αυτών, τους οικισμούς Κρέσπη και Δραΐνα που βρίσκονται σήμερα εντός των ορίων του χωριού. Το χωριό ή ένα μέρος του αναφέρεται για πρώτη ίσως φορά με το όνομα «Λαγκάδια» σε Οθωμανικό κατάστιχο του 1570 όπου φαίνεται να έχει 46 σπίτια. Στο ίδιο κατάστιχο σημειώνεται και η Δραΐνα ως ανεξάρτητος οικισμός, με 44 σπίτια. Στα 1698-1699 προστίθενται οι 8 οικογένειες του γειτονικού οικισμού Αρβίτσα που ανεβάζουν τον πληθυσμό των Λαγκαδιών στα 207 άτομα κατά την απογραφή του 1700.
Στα Λαγκάδια, η επανάσταση κηρύχτηκε στις 23 Μαρτίου 1821. Την 1η Απριλίου 1821 ο κοτζαμπάσης Κανέλλος Δεληγιάννης, διατάσσει την σφαγή όλων των Τούρκων Λαγκαδινών (40 οικογένειες) και την πυρπόληση του τζαμιού. Συνολικά σφαγιάστηκαν 300 άοπλοι άντρες, γυναίκες και παιδιά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής που φοβούμενοι αντίποινα, εντάχθηκαν στο πλευρό των Δεληγιανναίων οι οποίοι είχαν πλέον πέσει στη δυσμένεια των Τούρκων και χρειάζονταν υποστήριξη. Το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων. Η προσφορά των Λαγκαδινών στον αγώνα του 1821 ήταν μεγάλη. Εκτός από την προσωπική τους συμμετοχή, Ιωάννης Θεοφιλόπουλος «Καραβογιάννης», Παπασταθούλης, Θανάσης Κίντζιος), βοήθησαν και με το χτίσιμο πολλών και σημαντικών οχυρωματικών έργων.
Μετά την απελευθέρωση, οι Λαγκαδινοί επιδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στο επάγγελμα του χτίστη, οργώνοντας όλη την Πελοπόννησο σε ομάδες (μπουλούκια) κατασκευάζοντας σπίτια, γεφύρια, σχολεία, βρύσες και εκκλησίες. Η φήμη τους εξαπλώνεται γρήγορα και γίνονται πλέον περιζήτητοι. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μια περίοδο μεγάλης ευημερίας. Τα Λαγκάδια γίνονται η μεγαλύτερη πόλη της Αρκαδίας μετά την Τρίπολη με πληθυσμό σχεδόν 7.000 κατοίκους την δεκαετία του 1890.
Στα τέλη όμως του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αναγκάζεται να μεταναστεύσει αναζητώντας μια καλύτερη τύχη κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί ακόμα φεύγουν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για την Αθήνα. Αποτέλεσμα της εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης είναι η πληθυσμιακή συρρίκνωση των Λαγκαδιών που σήμερα αριθμούν 700 περίπου κατοίκους. Πολλοί Λαγκαδινοί ξεχώρισαν στα γράμματα και στην πολιτική. Μερικοί από αυτούς είναι ο Θεόδωρος Δεληγιάννης (Δηλιγιάννης) που διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας τα έτη 1885-1886, 1895-1897, 1902-1903 και δολοφονήθηκε το 1905. Είναι επίσης πατρίδα των σημερινών πολιτικών Γείτονα και Δασκαλάκη καθώς και του κομμουνιστή παιδαγωγού Νίκου Πλουμπίδη, ο οποίος εκτελέστηκε στις 14 Αυγούστου 1954.
Εκτός από το πλούσιο φυσικό τοπίο, τα τρεχούμενα νερά, τις παραδοσιακές βρύσες και τα γεφύρια., σημαντικά αξιοθέατα στα Λαγκάδια αποτελούν οι ναοί των Ταξιαρχών και του Τίμιου Προδρόμου. Χτίστηκαν και οι δύο το 1808 σε διάστημα 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσαν οι Τούρκοι. Διατηρείται επίσης και το σπίτι των Δεληγιανναίων. Επιβλητική θέα μέχρι και το Ιόνιο, μπορεί κανείς να έχει από το εκκλησάκι της Παναγίας του Γούναρη (1862) στον Πάνω Μαχαλά.
Δύο υπέροχες εκκλησίες, των Ταξιαρχών και του Προδρόμου, κτίστηκαν και οι δύο το 1808, μαζί με τα καμπαναριά τους και μάλιστα, μέσα σε σαράντα μέρες! Τόσες μόνο τους έδωσε ο πασάς για να μην προλάβουν να κτίσουν ούτε μία, αλλά αυτοί έκτισαν δύο! Εξάλλου, στην τόσο απότομη πλαγιά όπου βρίσκονται τα Λαγκάδια, μόνο αυτοί μπορούσαν να κτίσουν. Το σχολείο είναι τετραώροφο από τη μια πλευρά και ισόγειο από την άλλη. Αυτή η τόσο απότομη πλαγιά καταλήγει σε μια δροσερή ρεματιά, όπου το νερό τρέφει τεράστια πλατάνια.
Τα Λαγκάδια όμως, δεν είναι μόνο ο περίτεχνος οικισμός και το σπάνιο φυσικό ανάγλυφο. Είναι και οι Λαγκαδινοί. Άνθρωποι φιλόξενοι, ανοιχτόκαρδοι και φιλικοί. Ο κυρ Μήτσος και η κυρά Κούλα με τον υδρόμυλο και το μαντάνι τους. Ο παπά Νίκος που καμαρώνει για τον τόπο του. Ο μπάρμπα Θανάσης Γρηγορόπουλος, με το κασελάκι του, που σμιλεύει το ξύλο με υπομονή και φτιάχνει κομψοτεχνήματα. Ο Θανάσης Μανιάτης, ξενοδόχος και εστιάτορας, που έχει τον καημό του … να πάει ο τόπος μπροστά. Ο Γιάννης Πάτσης, θεατρικός συγγραφέας που ρίζωσε εκεί για τα καλά, σχεδιάζει και εμπνέεται για πράγματα στον τόπο. Ο μαστρο Γιώργης Τσαφάρας, πετράς από τους λίγους, που για δεκαετίες έδινε με τα χέρια του σχήμα και μορφή σε κάθε πετραδάκι. Αυτοί και όσοι ακόμα ζουν γύρω τους.
Όσο για τα δρώμενα του τόπου, ο Δήμαρχος κ. Κούλης, είχε πολλά να μας πει. Ανάμεσα σε άλλα πολλά, βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την αντικατάσταση και επέκταση του συστήματος ύδρευσης σε όλο τον οικισμό, έργα οδοποιίας, ανάπλασης κτιρίων και χώρων, ανακατασκευή κτιρίων, μηχανοργάνωσης και επικοινωνίας. Πρόκειται να ακολουθήσουν ένα μουσείο για τους τεχνίτες της πέτρας, διαμόρφωση χώρων στάθμευσης και βιολογικός καθαρισμός. Ακόμη, κάθε χρόνο, διοργανώνεται πανελλήνιος διαγωνισμός δημοτικού τραγουδιού και η γιορτή γερόντων στον οικισμό Λευκοχώρι. Το πρώτο Σάββατο μετά τον δεκαπενταύγουστο, το “ Πολιτιστικό Καλοκαίρι “ και κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, διάφορες εκδηλώσεις για το μόνιμο πληθυσμό.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την δημοτική αρχή, για την φιλοξενία και την βοήθεια που μου προσέφερε κατά την παραμονή μου εκεί.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Οδικώς από την Αθήνα μέσω της Ε.Ο. Αθηνών – Κορίνθου, με κατεύθυνση προς Τρίπολη. Λίγο μετά τη σήραγγα Αρτεμισίου, έξοδος στον κόμβο της Νεστάνης για Βυτίνα και Λαγκάδια μέσω Λεβιδίου. Η απόσταση συνολικά, είναι 288 χλμ. 220 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας και από τον κόμβο της Νεστάνης 68 χλμ.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Ξεχωριστά γραφική είναι η Πάνω Γειτονιά, από όπου έχει κανείς υπέροχη θέα στον οικισμό που ξεδιπλώνεται στα πόδια του. Στη ρεματιά και την ευρύτερη περιοχή. το γραφικό εκκλησάκι της Παναγίας του Γούναρη, που βρίσκεται δίπλα σε πηγή. Από τη θέση αυτή, όταν ο καιρός το επιτρέπει, φαίνεται ακόμη και η Ζάκυνθος. Το σπίτι των Δεληγιάννηδων με κειμήλια της οικογένειας, δίπλα στη εκκλησία του Αι Γιάννη. Τις παλιές εκκλησίες των Αγίων Ταξιαρχών, των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Ιωάννη. Το πετρόχτιστο κτίριο του Γυμνασίου με τις βρύσες, που το βράδυ, κατάλληλα φωτισμένο, δεσπόζει στον οικισμό, πάνω από το ξενοδοχείο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ. Την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα πλάτωμα του κάτω μαχαλά. Τα ξωκλήσι του προφήτη Ηλία, στην κορυφή του λόφου απέναντι από τον οικισμό. Και βέβαια, ο διαρκής ανήφορος στο σεργιάνι του οικισμού, αποζημιώνεται διαρκώς, με τον αρχιτεκτονικό πλούτο από τα πέτρινα αρχοντικά, τα πλακόστρωτα καλντερίμια και τη μοναδική θέα. Μια πιο ομαλή διαδρομή είναι να ακολουθήσετε τον ασφαλτόδρομο προς τον Πύργο και να περπατήσετε μέχρι τις τρεις βρύσες, κάπου μια ώρα δρόμος, με τα πόδια.
Όμως, εκείνο που δεν πρέπει να χάσετε, είναι ο νερόμυλος και το μαντάνι του Βουτυριά, σε μικρή σχετικά απόσταση από τον οικισμό. Στη μοναξιά του τόπου τους, ο κυρ Μήτσος και η κυρά Κούλα, θα σας … ξεναγήσουν με τρόπο μοναδικό στον παλιό υδρόμυλο αλέθοντας καλαμπόκι και θα πλύνουν στο μαντάνι με τρεχούμενο νερό τις φλοκάτες. Μέχρι και τσίπουρο παραγωγής του έχει ο κυρ Μήτσος και κουραμπιέδες σπιτικούς η κυρά Κούλα.

ΦΑΓΗΤΟ

Στο εστιατόριο του Θανάση Μανιάτη, στο ισόγειο του ξενοδοχείου ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ, είναι η πρώτη απαραίτητη στάση, πάνω στον κεντρικό δρόμο. Σπιτική κουζίνα από τη μητέρα του, με πλούσιο μενού και μοναδικές γεύσεις. Παστό χοιρινό με λουκάνικα, ζαρκάδι στιφάδο, γουρουνόπουλο και κόκορας με χειροποίητα ζυμαρικά, ψωμί ζυμωτό σε ξυλόφουρνο, κατσικάκι. Ερχόμενοι από Αθήνα, λίγο πιο πέρα, επίσης πάνω στον κεντρικό δρόμο, ο ΑΡΤΟΖΗΝΟΣ, με κουζίνα εκλεκτή και πλούσια. Και στον πάνω μαχαλά, ο ΘΟΛΟΣ, όπου το ταβάνι του συμπαθητικού χώρου έχει σχήμα θόλου. Για ρακόμελο, σπιτικούς λουκουμάδες, κρέπες, κουραμπιέδες, γλυκά του κουταλιού, όλα χειροποίητα, στα café ΓΙΩΡΓΟΣ, ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ, ΠΛΑΤΑΝΟΣ, ΕΞΟΔΟΣ, ΠΕΛΑΣΓΟΣ.

ΔΙΑΜΟΝΗ 27950
Στο ολοκαίνουργιο με εξαιρετική θέα και διακόσμηση LAGADIA RESORT, πάνω στον κεντρικό δρόμο, τηλ. 43023 – 33. Στο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ, λίγα μέτρα μετά το Lagadia Resort, πρόσφατα ανακαινισμένο, με πολύ καλή θέα στον οικισμό και άνετα δωμάτια τηλ. 43221. Στο συγκρότημα ΑΓΝΑΝΤΙΟ, με εξαιρετική θέα και ωραία διακόσμηση τηλ. 43722 – 43671.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ 27950
Αγροτικό Ιατρείο 43214
Αστυνομία 43333
ΕΛΤΑ 43222
Δήμος 43211