Κείεμνο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Χωρίς αμφιβολία, ένας από τους πιο γνωστούς τουριστικούς προορισμούς στη χώρα μας, είναι ο Μυστράς. Η γοητεία, το μυστήριο, και η ατμόσφαιρα που αποπνέεται από τη βυζαντινή καστροπολιτεία, μόνο περπατώντας τα σοκάκια μπορεί ο επισκέπτης να νιώσει. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι ο Γκέτε τοποθετεί εκεί ένα τμήμα από το δεύτερο μέρος του μοναδικού του έργου Φάουστ.

Ο σημερινός Μυστράς, απέχει από τη Σπάρτη μόλις έξι χιλιόμετρα που με τη σειρά της απέχει από την Αθήνα ακόμη 220. Εύκολη διαδρομή, όπου αναμένεται να βελτιωθεί περισσότερο. Ο νέος Μυστράς βρίσκεται σε υψόμετρο 280 μέτρων και περιλαμβάνει τέσσερις οικισμούς, όπου κατοικούν 810 κάτοικοι. Παλαιολογιο ή Σκλαβική, Πικουλιάνικα, Ταϋγέτη, Βλαχοχώρι.
Η παρουσία του Φράγκου ηγεμόνα Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου στην περιοχή το έτος 1249, ήταν η αφορμή της για να χτιστεί στην κορυφή του λόφου ένα κάστρο, που θα του χρησίμευε για να προστατέψει την περιοχή του. Ο λόφος που επέλεξε, μία εξαιρετική οχυρή τοποθεσία, εκείνη την εποχή ονομαζόταν Μυζηθράς, πιθανότατα λόγω του σχήματος του που μοιάζει με εκείνο του συνώνυμου τυριού η λόγω του επαγγέλματος του η ιδιοκτήτη του τότε. Για αρκετά χρόνια η τοποθεσία συνεχίσει να ονομάζεται έτσι, όμως αργότερα πήρε το σημερινό του όνομα. Το 1262, ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουίνος βρέθηκε σε δύσκολη θέση απέναντι στους βυζαντινούς, όπου το 1262, οι Φράγκοι για να τον απελευθερώσουν, παρέδωσαν το οχυρό τους στον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο.
Η παρουσία των Βυζαντινών εκεί, σηματοδότησε μία εποχή γρήγορης ανάπτυξης της περιοχής και την ανάδειξη του κάστρου σε μεγάλης σημασίας πολιτεία. Έτσι το 1289, αποφασίστηκε η μεταφορά της έδρας του επαρχιακού διοικητή από τη Μονεμβασία στο Μυστρά. Στις αρχές του δέκατου τετάρτου αιώνα, η βυζαντινή αυτοκρατορία διαιρείται ήδη σε περιοχές και το 1349, με απόφαση του αυτοκράτορα, ο Μυστράς γίνεται η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου του Μορέως, Με εποπτεία σε όλη σχεδόν την Πελοπόννησο. Η " Δεσπότες ", είναι οι δευτερότοκοι γιοι των αυτοκρατόρων, θεσμός με ιδιαίτερη αίγλη. Η αρχή έγινε από τους Καντακουζηνούς, 1349 – 1383 και συνεχίστηκε από τους Παλαιολόγους, 1383 – 1460.
Η οχυρή κατασκευή στην κορυφή του λόφου, ήταν το πρώτο κτίσμα στην περιοχή. Η ανάπτυξη των χρόνων που ακολούθησαν, είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η Πάνω Χώρα και η Μεσοχώρια, με τα παλάτια και τα αρχοντικά εκείνης της τάξης. Ο πληθυσμός όμως αυξανόταν συνέχεια με αποτέλεσμα να επεκταθεί ο οικισμός στην συνοικία της Κάτω Χώρας και κατόπιν – εκτός των τειχών πλέον - σε αυτόν της Έξω Χώρας, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να φτάσουν τους είκοσι χιλιάδες. Ήταν η ακμή του μεγαλείου.
Το 1460, ο Μυστράς παραδόθηκε στους Τούρκους. Έπειτα από τα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας, το 1834, με διάταγμα του Όθωνα, οι κάτοικοι του Μυστρά εγκαταστάθηκαν στη Σπάρτη. Ήταν η αρχή για μία μεγάλη περίοδο εγκατάλειψης της Καστροπολιτείας. Το 1921, ο χώρος ανακηρύχθηκε βυζαντινό μνημείο και κατόπιν σε αρχαιολογικό, ενώ το 1989 η UNESCO, συμπεριέλαβε το Μυστρά στον κατάλογο των μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Διασχίζοντας την πύλη του κάστρου, ο επισκέπτης μπορεί να ακολουθήσει πολλές διαδρομές που θα τον οδηγήσουν στα εξαιρετικά μνημεία που μαρτυρούν την ιστορία του τόπου. Ξεκινώντας από την Πάνω Πύλη, θα βρεθείτε στο ναό της Αγίας Σοφίας που ήταν το παρεκκλήσι των Παλατιών, το συγκρότημα των Παλατιών, που είναι ένα από τα ελάχιστα σώζομε μνημεία παγκοσμίως. Σε μικρή απόσταση πιο πάνω, το μοναστήρι της Παντάνασσας, αφιερωμένο από τον πρωθυπουργό του Δεσποτάτου Ιωάννη Φραγκόπουλο, στη Θεοτόκο, την Περίβλεπτο, ναό δίπλα στα τείχη, τον μοναδικό ναι με δύο καθολικά, στη μονή Βροντοχίου και το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου. Σύμφωνα με την παράδοση, στο κέντρο του ναού, πάνω σε μία μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα με το δικέφαλο αετό, γονάτισε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, για να δεχθεί για πρώτη φορά το χρίσμα του αυτοκράτορα.
Οι τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό των ναών, είναι από κάθε άποψη μοναδικές. Έργα δασκάλων και μαθητών της περίφημης ζωγραφικής σχολής του Μυστρά. Για την σημερινή τους κατάσταση, φροντίζουν οι συντηρητές της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Για την συνολική εικόνα του μνημείου, επί σειρά ετών εκτελούνται ευρείας κλίμακας εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης, εκκλησιαστικών και κοσμικών μνημείων του χώρου που, από την Επιτροπή Αναστύλωσης Μνημείων Μυστρά και την 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Προς το παρόν, ολοκληρώνεται η αναστύλωση του παλατιού των Παλαιολόγων. ,ενώ έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η συντήρηση και ανάδειξη των τοιχογραφιών των ναών.
Η ανάβαση μέχρι την κορυφή του κάστρου τουλάχιστον μισή ώρα. Αφού φθάσατε μέχρι εκεί θα πρέπει οπωσδήποτε να δείτε τη γύρω περιοχή από την κορυφή του λόφου. Η άκρη του τείχους, βρίσκεται κυριολεκτικά στο χείλος του γκρεμού.
Θα δείτε ακόμη τον ναό των Αγίων Θεοδώρων, έργο του μοναχών Δανιήλ η και Παχωμίου, που χτίστηκε μεταξύ των ετών 1290 και 1295. Το ναό της Οδηγήτριας, έργο του ηγουμένου Παχωμίου, που κτίστηκε το 1310, καθώς και της Ευαγγελίστριας. Από τα κοσμικά οικοδομήματα, στην καλύτερη κατάσταση σώζονται το Παλατάκι, το Αρχοντικό Φραγκόπουλου και το Αρχοντικό Λάσκαρη. Σύμφωνα με μαρτυρίες εποχής, στα χρόνια της ακμής, τα αρχοντικά ξεπερνούσαν τις δυο χιλιάδες.