Κείμενο – φωτογραφίες Δημήτρης Καραγεωργίου

Οι Οινούσσες είναι νησιωτικό σύμπλεγμα στο Ανατολικό Αιγαίο και βρίσκονται μεταξύ της Χίου και της μικρασιατικής χερσονήσου Ερυθραία, κάτω από το βουνό Kαραμπουρνού.  Η Οινούσα (ή Αιγνούσα) είναι το μεγαλύτερο και το μοναδικό νησί που κατοικείται από τα νησάκια του συμπλέγματος των Οινουσσών, με έκταση 14 τ. χλμ.

Έχει περίπου 700 κατοίκους και βρίσκεται στα Ανατολικά της Χίου με την οποία κάποτε ήταν ενωμένη. Το όνομα Οινούσσες το οφείλει στο εξαιρετικό κρασί που έφτιαχναν και εμπορεύονταν κάποτε οι κάτοικοί της, ενώ το όνομα Αιγνούσα το οφείλει στις κατσίκες (αίγες) που έβοσκαν τη γη της. Η πρόσβαση στην Οινούσα γίνεται μόνο από τη Χίο και το Λαγκαδά με καθημερινά δρομολόγια. Απέναντι από την Οινούσα βρίσκεται το Πατερονήσι με τη βίλα του εφοπλιστή να μοιάζει σαν ένα καράβι έτοιμο να ξεκινήσει.
Οι Οινούσσες αποτελούνται από τα νησιά Οινούσσα ή Αιγνούσα, Παναγιά ή νησί του Πασά, Γαϊδουρόνησο, Βάτος, Ποντικόνησο, Αρχοντόνησο, Πατερόνησο, Ποντικούδικο, Λαιμούδικο και Πρασονήσια. Κάθε καλοκαίρι οι ξενιτεμένοι Οινουσσιώτες συγκεντρώνονται στο νησί δίνοντας του ζωή ενώ οι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 1000. Τους επισκέπτες υποδέχεται στο λιμάνι μια χάλκινη γοργόνα και στο μόλο ξεχωρίζει το άγαλμα της Οινουσσιώτισσας μητέρας. Τα περισσότερα δημόσια κτήρια και έργα είναι δωρεές των Οινουσσιωτών εφοπλιστών.

Στο λιμάνι ο επισκέπτης συναντά το άγαλμα της Οινουσιώτισσας, μια χάλκινη γοργόνα με στέμμα και ιστιοφόρο στο αριστερό χέρι. Γύρω από το λιμάνι είναι χτισμένος ο μοναδικός οικισμός του νησιού, με θέα τη Χίο. Ο επισκέπτης περπατά στα σοκάκια και θαυμάζει τα αρχοντικά που προδίδουν την οικονομική ευρωστία του νησιού. Κάθε καλοκαίρι οι ξενιτεμένοι Οινουσσιώτες - αρκετοί από αυτούς εφοπλιστές σήμερα - έρχονται στις Οινούσσες για διακοπές δίνοντας ζωή στο μικρό νησί. Η Οινούσα έχει μεγάλη ναυτική παράδοση. Στο νησί λειτουργούν Ναυτικό Λύκειο και Ακαδημία του Εμπορικού Ναυτικού, Πνευματικό Κέντρο που το καλοκαίρι λειτουργεί και σαν κινηματογράφος ,ενώ υπάρχει και δημόσια βιβλιοθήκη την οποία αξίζει να επισκεφθείτε.

Πήρε την ονομασία του πιθανότατα από την ύπαρξη αμπελιών, που και σήμερα ακόμη παράγουν εξαίρετο σταφύλι, απ' όπου βγαίνει εκλεκτό κρασί. Υπάρχουν όμως και άλλες δύο ονομασίες. Eγνούσα, που χρησιμοποιεί ευρύτατα ο λαός και προέρχεται από το "άγνος", αρχαία ονομασία του φυτού λυγαριά, που υπάρχει σε αφθονία στο νησί. Αργότερα στα μέσα του 17ου αιώνα αποικίστηκε από Kαρδαμυλίτες ποιμένες, γέμισε γίδια και την αποκαλούσαν Aιγνούσα. Mε την Eπανάσταση του 1821 οι κάτοικοι σκόρπισαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και επανήλθαν στα 1827.  Επειδή με την επάνοδο των κατοίκων οι φόροι που επιβλήθηκαν από τους Tούρκους ήταν αβάσταχτοι, οι Eγνουσιώτες στράφηκαν στη θάλασσα, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο πυρήνα της εφοπλιστικής ακμής και σήμερα έχουν στην ιδιοκτησία τους περισσότερα από 500 πλοία. Πολλά μέλη των φατριών του Λιβανού, του Λεμού και του Πατέρα (κάθε δρόμος του χωριού ή πλατεία φέρει το επώνυμο αυτών των οικογενειών), γεννήθηκαν στις Οινούσσες. Έτσι οι Οινούσσες θωρούνται ότι είναι το πιο πλούσιο νησί σε όλον τον κόσμο.
Στα 1912 απελευθερώθηκαν μαζί με τη Xίο από τους Tούρκους. Στον B' Παγκόσμιο πόλεμο ακολούθησαν την τύχη της Xίου και απελευθερώθηκαν μαζί της το 1944.
Aπό 'δώ κατάγονται οι μεγαλύτεροι εφοπλιστές της Ελλάδας, οι οποίοι όμως επισκέπτονται το νησί σπανίως (για διακοπές, γάμους κλπ.).

Αξίζει επίσης να δείτε το Ναυτικό Μουσείο με 50 πίνακες, οι περισσότεροι έργα του λαϊκού ζωγράφου Αριστείδη Γλύκα, καθώς και άλλα ενθυμήματα της ναυτικής παράδοσης του νησιού. Κόσμημα του μουσείου, η συλλογή μικροτεχνίας του Αντώνη Λαιμού που αποτελείται από μικρογραφίες μοντέλων πλοίων κυρίως από τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Από τα ιστιοφόρα στον ατμό, οι θυσίες στο ναυτικό στίβο, το μεταπολεμικό πέρασμα στα λίμπερτυς που καταξίωσαν τους Αιγνουσιώτες στο διεθνές ναυτιλιακό στερέωμα, μέχρι και τους σημερινούς μεγάλους στόλους. Όλη η ναυτική ιστορία του τόπου παρουσιάζεται στις αίθουσες του μουσείου.
Ακόμη, το μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου απ’ όπου μπορείτε να αγοράσετε χειροποίητα υφαντά. Οι περισσότερες από τις εκκλησίες είναι τάματα καπεταναίων. Οι κυριότερες είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (πολιούχου του νησιού) και του Αγίου Γεωργίου. Κάθε χρόνο ανήμερα του Αγίου Γεωργίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι με γλέντι, λαϊκά όργανα και ψητά.

 

Οι παραλίες Ζέπαγα (κοντά στο λιμάνι), Κάστρο, Χατζηαλή και Μπιλάλη είναι ιδανικές για κολύμπι. Με καΐκι ή αν έχετε σκάφος, μπορείτε να πάτε στο νησάκι Παναγιά για μια βουτιά στους γραφικούς ορμίσκους του. Το νησί είναι ιδανικότερο μέρος ιδίως για όσους έχουν δικό τους σκάφος.
Η Οινούσα ενδείκνυται για ήσυχες διακοπές, γεγονός που εξασφαλίζει η έλλειψη αυτοκινήτων. Οι μετακινήσεις μέσα στο νησί γίνονται με τα πόδια ή με αγοραίο που υπάρχει. Οι δρόμοι είναι ασφαλτοστρωμένοι, σε πολύ καλή κατάσταση και το δίκτυο καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το νησί.

Δύο νησάκια - εκκλησάκια, κάθε ένα από το οποία είναι ιδιωτικό, φυλάει το ασυνήθιστα καλά προστατευμένο λιμάνι, η πόλη των Οινουσσών είναι εκπληκτικά μεγάλη για το μέγεθος του νησιού, και βρίσκεται στις πλαγιές λόφων περιφράσσοντας ένα φαράγγι. Τα σπίτια δείχνουν ένα μείγμα τοπικού και μη πολυτελή νεοκλασικού στυλ. Το υπόλοιπο του ήρεμου νησιού, τουλάχιστον η νοτιότερη επιφάνεια, έχει πράσινο και πολύ καλά φροντισμένη, δεν υπάρχουν πηγές, έτσι το νερό προέρχεται από ένα μείγμα καθαρού και γλυφού πηγαδιού, όπως και ενός ταμιευτήρα. Η περιοχή είναι  καθαρή και ήρεμη στη νότια ακτή, μεταξύ των παραλίων μπορείτε να διαλέξετε από τη Ζεγάπα, τη Βιλάλη ή το Κάστρο, αντίστοιχα πέντε, είκοσι και τριάντα λεπτά περπατήματος δυτικά του λιμανιού

Η πιο απομονωμένη η Φαρκερού βρίσκεται 25 χιλιόμετρα ανατολικά. Στο τέλος στο δυτικού δρόμου, κάτω από το κάστρο βρίσκεται το Ησυχαστήριο του Ευαγγελισμού το οποίο κατασκευάστηκε το 1962 από την εφοπλιστική οικογένεια του Παναγιώτης και της Κατίγκως Πατέρα. Το μοναστήρι, χτισμένο σε στυλ βυζαντινής αρχιτεκτονικής, περιλαμβάνει ψηφιδωτά γνωστού αγιογράφου Φώτη Κόντογλου
Ο κανονισμός του είναι αυστηρότατος. Οι 17 μοναχές του, περισσότερες νεαρής ηλικίας, ασχολούνται με την αγιογραφία, πλεκτική, ιεροραπτική και το χρυσοκέντημα

Ο Άγιος Νικόλαος είναι ο πολιούχος Άγιος του νησιού. Ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός του δεσπόζει στο κέντρο του οικισμού. Το εσωτερικό του κοσμείται με εξαίρετες αγιογραφίες και εικόνες, ενώ τα χιλιάδες τάματα των πιστών στον προστάτη άγιο των ναυτικών τραβούν τη προσοχή των προσκυνητών. Στο ναό φυλάσσεται τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Αγίου, το οποίο μεταφέρθηκε επίσημα από τη Σικελία στις Οινούσσες το Δεκέμβριο του 2001. Οι ακολουθίες είναι ιδιαίτερα κατανυκτικές. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, στις εορτές των αγίων διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρι. Το Δεκαπενταύγουστο τελείται το θρησκευτικό έθιμο της ταφής της Παναγίας με ιδιαίτερη λαμπρότητα και ευλάβεια.

Χρήσιμα τηλέφωνα 27210

Δήμος Οινουσσών 55326, 55721
Αστυνομία 55222
Υπολιμεναρχείο 55394
Τελωνοσταθμαρχείο 55241
Περιφερειακό Ιατρείο 55300

Διαμονή

Θαλασσοπόρος  55474-5

Γεύσεις

Μπορεί η Οινουσσα να είναι το νησί των εφοπλιστών, από τα πράγματα όμως είναι και νησί των καλοφαγάδων, αφού οι τοπικές νοστιμιές είναι εξαιρετικές. Θα δοκιμάσετε οπωσδήποτε λοιπόν, χόρτα τυλιγμένα σε φύλλο, τα μπουρέκια, ζυμαρικά ντόπια φτιαγμένα στο χέρι, που τα λένε χειρίσια, τραχανά που τον λένε χόνδρο, γεμιστά καλαμάρια, κεφτέδες από κολοκύθι και χόρτα, ταμπουροκεφτέδες και ντόπιο μέλι στο πρωινό.

Αξιοθέατα

• Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου
• Το Πατερονησο, απέναντι από το λιμάνι με τη βίλα της οικογένειας Πατέρα.
• Το βράχο με τη χάλκινη γοργόνα στην είσοδο του λιμανιού.
• Το παλιό δημοτικό σχολείο, που στεγάζει το πνευματικό κέντρο Γ. Χ. Λαιμός.
• Το κτίριο του ναυτικού μουσείου και τα εκθέματα του.
• Το μοναστήρι του Ευαγγελισμού Της Θεοτόκου.
• Την φαροικια στο ΝΑ κάβο του νησιού.