Κείμενο - φωτογραφίες: Δημήτρης Κραγεωργίου

Στη Σύρο, είχαμε βρεθεί πολλές φορές. Όμως ποτέ το Πάσχα. Το καινούργιο φουσκωτό του φίλου μου του Γιάννη, ήταν λόγος και αφορμή, για να περάσουμε εκείνες τις γιορτές οικογενειακά, στο προικισμένο νησί από Θεό και ανθρώπους.

Κάναμε και ένα δοκιμαστικό ταξίδι μέχρι την Κύθνο, με ολίγον ψάρεμα και σχετική κρασοκατάνυξη, για να βεβαιωθούμε πως όλα βαίνουν καλώς και προχωρήσαμε στο δια ταύτα.

 

Τελικά, ποιος θα πήγαινε με το καράβι για να φέρει το αυτοκίνητο, βγήκε με κλήρωση, καθώς όλοι, μικροί μεγάλοι, ήθελαν το ταξίδι με το φουσκωτό. Και ας είχε 5 μποφόρ. “ Άτυχη “ ήταν η δική μου οικογένεια, που μας είδε να ταξιδεύουμε για λίγο δίπλα στο πλοίο.
Βρήκαμε κατάλυμα στο Κίνι, στις δυτικές ακτές της Σύρου. Από το Λαύριο, απέχει 45 μίλια. Βγαίνοντας από τη μαρίνα, ρότα νοτιοανατολικά για τον κάβο Αγκάλιστρο στο νοτιά της Μακρονήσου. Κατόπιν στις 128ο για τον κάβο Ταμέλο στο νοτιά της Τζιάς και από εκεί ανατολικά στις 94ο για το Κίνι. Ο βοριάς που σχεδόν εξάριζε κάτω από τη Τζιά, ελάχιστα μας δυσκόλεψε, καθώς τον είχαμε δευτερόπρυμα στην αρχή και στη μπάντα κατόπιν. 22 μέχρι 26 κόμβοι ταχύτητας και λίγο τιμόνεμα, ήταν αρκετά για να φθάσουμε λίγο βρεγμένοι και χαμογελαστοί, σκάρτες δύο ώρες αργότερα.
Τι λιμάνι είναι ασφαλές στους περισσότερους καιρούς και σε σχέση με τους καιρούς των ημερών, θα μπορούσαμε να είμαστε ήσυχοι. Δέσαμε και ασφαλίσαμε το φουσκωτό. Το νησί μας περίμενε.
Πεδίο του κυκλαδικού πολιτισμού η Σύρος, ήταν κατοικημένη ήδη από την τρίτη χιλιετία. Το 1898 έπειτα από ανασκαφές στη Χαλανδριανη, ήρθαν στο φως πολλά και σημαντικά ευρήματα καθώς και η Ακρόπολη. Το 1207 εμφανίστηκαν οι Ενετοί στο ιστορικό προσκήνιο των Κυκλάδων και τα επόμενα. χρόνια πολλοί καθολικοί κατοίκησαν στο νησί, έχοντας ως κύρια ασχολία το εμπόριο. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Σύρος είχε πολλά διοικητικά προνόμια, κυρίως λόγω της ύπαρξης του καθολικού πληθυσμού. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο κρατούσε ουδέτερη στάση στον αγώνα του ’21. Δεν έμεινε αμέτοχη όμως. Έπειτα από τις καταστροφές των γύρω νησιών, Χίου, Ψαρών, Κάσου οι πρόσφυγες βρήκαν καταφύγιο στη Σύρο. Προστάτες του νησιού εκείνη την εποχή είναι οι Γάλλοι, όπου η εμπειρία η ναυτοσύνη και το εμπορικό δαιμόνιο των νέων πια κατοίκων της Σύρου δίνει μία νέα πνοή στο νησί. Το 1826, η πόλη της Σύρου αφιερώθηκε στον Κερδώο Ερμή. Έτσι εμφανίστηκε η σημερινή Ερμούπολη, που το 1833 ανακηρύχθηκε σε πρωτεύουσα του νησιού και του νομού των Κυκλάδων. Η οικονομική, εμπορική, κοινωνική ανάπτυξη είναι ραγδαία, με αποτέλεσμα τη σημερινή συνολική εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης σε κάθε γωνιά. Καταπληκτικά αρχιτεκτονικά κτίσματα, επιβλητικά δημόσια κτίρια, νεοκλασικά αρχοντικά, υπέροχες πλατείες. Τον 19ο αιώνα επισκέφθηκε το νησί ο περιηγητής Θεόφιλος Γκοτιέ, που έγραψε για τη Σύρο τους είναι " η πρωτεύουσα της κομψότητας και της αρχοντιάς ". Κι όχι άδικα. Η μοναδική γοητεία που αποπνέει σήμερα στους επισκέπτες του, είχε γίνει γνωστή από παλιά.
Ένα από το ποια από τα πιο γνωστά σημεία της πόλης, είναι η τεράστια πλατεία Μιαούλη. Γνώρισμα της το καταπληκτικό κτίριο του Δημαρχείου, έργο του Ερνέστου Τσίλερ. Επίσης το Ιστορικό Αρχείο, η Δημοτική Βιβλιοθήκη, το Πνευματικό Κέντρο, αλλά και το Δημοτικό Θέατρο " Απόλλων " που μόνο όταν επισκέφθηκε το εσωτερικό του θα καταλάβετε γιατί πολλοί το θεωρούν μία μικρή " Σκάλα του Μιλάνου ".
Πραγματικά μνημεία τέχνης και αξιοθέατα είναι οι διάφοροι ναοί που βρίσκονται μέσα στον οικισμό. Ο μητροπολιτικός ναός της Σύρου που ήταν και η πρώτη εκκλησία της πόλης χτίστηκε το 1831. Ο ναός του πολιούχου Αγίου Νικολάου, χτίστηκε με έξοδα των ναυτικών του νησιού, κοντά στη συνοικία Βαπόρια. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα ο γαλάζιος τρούλος. Όπως και αλλού, έχει και η πόλη της Σύρου την παλιά της πόλη. Είναι η συνοικία Βαπόρια όπου τα σπίτια ακουμπούν τη θάλασσα. Του Αίγιο έπρεπε να είναι στα πόδια των ναυτικών της.
Πέρα όμως από τα μεγαλόπρεπα αρχοντικά, ένα νεότερο σημάδι οικονομικής δύναμης, είναι το ναυπηγείο του Νεωρίου, που βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο του λιμανιού στην αριστερή του πλευρά.
Μπαίνοντας στο μεγάλο λιμάνι της Σύρου, θα αντικρίσετε δύο λόφους. Ο καθένας τους έχει και μία Σύρα. Στον αριστερό φαίνεται ο οικισμός της Άνω Σύρας που τυλίγει την κορυφή του. Στον δεξιό που βρίσκεται η Ερμούπολη. Η Άνω Σύρα λέγεται και Απάνω Χώρα και εκτός από το μοναδικό σύμπλεγμα του οικισμού, είναι κι ένα κλασικό παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης και συνύπαρξης καθολικών κι ορθοδόξων. Που οικισμός έλκει τις ρίζες της ύπαρξης του από τα μεσαιωνικά χρόνια, με την περιμετρική οχύρωση και το λαβυρινθώδη οικισμό. Τα σπίτια είναι μικρά κι κολλημένα το ένα στο άλλο, μικροσκοπικές οι πόρτες τα παράθυρα και οι αυλές στολισμένες με λογής λουλούδια. Αν αναρωτηθείτε για τα περίεργα γυρίσματα στις γωνίες, αυτό γινόταν έτσι για να χωράνε τα ζώα που μετέφεραν ανθρώπους και εμπορεύματα. Για να πάρετε ένα μέτρο του οικισμού αρκεί να δείτε πως ο μέσος όρος του οικοπέδου στην άνω σειρά είναι περίπου τριάντα τετραγωνικά μέτρα.
Ο κεντρικός δρόμος του οικισμού, η Πιάτσα, όπως την ονομάζουν, συγκεντρώνει τα περισσότερα καφενεδάκια, ταβέρνες και ουζερί. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του σφικτού οικισμού είναι πως δεν υπάρχει κεντρική πλατεία. Για να περιπλανηθείτε στον οικισμό μέχρι την κορυφή του λόφου, θα χρειαστεί να ανεβείτε περίπου εννιακόσιες σκαλοπάτια.
Τακτοποιηθήκαμε στο ξενοδοχείο και αρχίσαμε τις … επιδρομές στα μεζεδοπωλεία και τα τσιπουράδικα. Πιο κάτω, δίνω και οδηγίες για τον γαστριμαργικό περίπλου της νήσου, που είναι αλήθεια πως είναι τεράστιος.
Η Σύρος, είναι η μοναδική ίσως περιοχή του κόσμου, όπου οι Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα τους μαζί με τους Ορθόδοξους. Την Μεγάλη Παρασκευή ολόκληρο το νησί βρίσκεται στους δρόμους και ακολουθούν τους Επιτάφιους που ξεκινούν από κάθε μικρή ή μεγάλη εκκλησία, είτε Ορθοδόξων, είτε Καθολικών.
Στην Άνω Σύρο, οι Επιτάφιοι των Καθολικών ξεκινούν από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη, ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών και οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και την Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως.
Όλοι περιφέρονται σε όλους τους δρόμους, σε κάθε σοκάκι, στο λιμάνι, στις παραλίες και τελικά συναντώνται στην Κεντρική Πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μ. Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
Τους Επιτάφιους των Ορθόδοξων κατά την περιφορά τους ακολουθούν κοντάρια όπου βρίσκονται κρεμασμένα χιτώνας, σφουγγάρι και ζάρια, συμβολίζοντας τα πάθη του Χριστού πριν την Ανάσταση Του.
Το Μ. Σάββατο, τα παλιά τα χρόνια, σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ελλάδας ο Ιούδας, φτιαγμένος από ξύλα, πανιά και άχυρα, καιγόταν πριν την Ανάσταση για να μην μολυνθεί από την παρουσία του η λαμπρή ημέρα. Όμως, το έθιμο αυτό προκαλούσε αντισημιτικά αισθήματα στους Καθολικούς γι αυτό και καταργήθηκε όχι χωρίς αντίσταση του λαού, από τους μοναχούς Ιησουΐτες.
Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται στις εκκλησιές η πρώτη Ανάσταση όπως και σε όλες τις εκκλησίες της Ελλάδας. Στη Σύρο όμως η πρώτη Ανάσταση συνοδεύεται από ηχηρά χτυπήματα των στασιδιών, τα οποία οι πιστοί επαναλαμβάνουν για τουλάχιστον μισή ώρα. Το βράδυ στην Ανάσταση, οι κάτοικοι της Σύρου μετά το Χριστός Ανέστη, περιμένουν έξω από τις εκκλησίες, για να φιλήσουν το χέρι του πρεσβυτέρου πατέρα της ενορίας. Συχνά στην Ανάσταση του Αγίου Νικολάου στο κέντρο της Ερμούπολης παρευρίσκεται ο Αρχιεπίσκοπος Κυκλάδων. Μετά τη λειτουργία της Ανάστασης τη νύχτα και τα χαρμόσυνα "Χριστός Ανέστη", οι Καθολικοί κάνουν την περιφορά αγάλματος του Κυρίου τοποθετημένου σε χρυσό κουβούκλιο, ανοιχτό στις τέσσερις πλευρές και καλυμμένου με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές. Ακολουθούν πολύχρωμα λάβαρα των αδελφοτήτων. Στην Ποσειδωνία, η καθολική και ορθόδοξη εκκλησία κάνουν περιφορά και τα καράβια που βρίσκονται στη Ναυτική βάση των Αγκαθωπών σφυρίζουν καθώς οι δύο ενορίες συναντιούνται και ανταλλάσουν χαιρετισμούς.
Αυτή η μοναδική ιδιαιτερότητα της Σύρου, η αρμονική συνύπαρξη Ορθόδοξων και Καθολικών, ενθαρρύνεται και από τις δύο εκκλησίες, που διατηρούν πολύ καλή κοινωνική επαφή, χωρίς διακρίσεις και διαχωριστικές γραμμές. Η θρησκευτική κατάνυξη αναδεικνύεται σε όλο της το μεγαλείο, με συνεπίκουρο το αίσθημα του κοινού και τη μεγαλοπρέπεια του χώρου. Δύσκολο να περιγραφεί, καθώς ακόμη και οι καιρικές συνθήκες, διαμορφώνουν εκάστοτε μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα.
Ανάποδη ρότα για την επιστροφή, με τον καιρό πεσμένο στα τέσσερα. Κάναμε και στάση, κάτω από τον Ταμέλο για καφεδάκι. Ήμασταν ακόμη επηρεασμένοι από την ατμόσφαιρα των κατανυκτικών ημερών.
Όποια ώρα κι αν βρεθείτε εκεί, η γενέτειρα του Μάρκου Βαμβακάρη θα σας ανοίξει την αγκαλιά της ψιθυρίζοντας στίχους. Ποσειδωνία - Ντελαγκράτσια, Φοίνικας, Γαλησσάς, Κινι, Άνω Μεριά, Κάμπος…
Όπου κι αν σταθείς η Σύρος σου τραγουδάει. Μία " συνήθεια " που κρατάει ως τις μέρες μας και δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ.

ΓΕΥΣΕΙΣ

… ων ουκ έστιν αριθμός… τα στέκια για κάθε είδους λιχουδιές χαλάρωμα και διασκέδαση στη Σύρο. Μαγειρευτά φαγητά θα βρείτε στα πολλά εστιατόρια των πεζόδρομων στην Ερμούπολη, όπως το «Πέτρινο», το «Αρχονταρίκι» «Στην Ιθάκη του Αι», «Το κουτούκι του Λυμπέρη». Ουζομεζοδοπωλεία υπάρχουν επίσης πολλά, όπως ο «Μανούσος», «Το Μουράγιο», «Ο Μιχάλης», στον παλιό ταρσανά. Για ψάρι και όχι μόνο, στα Βαπόρια, η βόλτα θα σας φέρει έξω από «Το Ενυδρείο», και «Το Θαλάμι». Όσο για την Άνω Συρα, όπου στις πιο πολλές “παίζει” και η θέα, η «Φραγκοσυριανή» αξίζει να σας κλέψει την καρδιά. Σπεσιαλιτέ που αξίζει να δοκιμάσετε, μαραθόπιτα, λιαστές ντομάτες, τυρί «Σαν Μιχάλη», «αιματιές», χοιρινό έντερο βραστό ή καπνιστό, χταπόδι ξιδάτο, ψάρι μα κάπαρη ξερή. Και μη ξεχνάτε λουκούμια, χαλβαδόπιττες …

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ 22810

Δήμος 98200-98222
Αστυνομία 96127
ΕΟΤ 82375
Λιμεναρχείο 88888
ΟΤΕ 95502
ΕΛΤΑ 82590
Ταξί 86222
Γενικό Νοσοκομείο 86666
Φαρμακεία 87823-88288-86500-82530
ΚΤΕΛ 82575