Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου
Το Σίγρι αποτελεί το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Λέσβου μια και προστατεύεται από το νησάκι Νησιώπη, που βρίσκεται μπροστά του. Στη Νησιώπη πηγαίνουν με καραβάκι αρκετοί επισκέπτες για να θαυμάσουν τον μεγάλο φάρο, το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, αλλά και τους φημισμένους κορμούς απολιθωμένων δένδρων που βρίσκονται μέσα στη θάλασσα.
Το Σίγρι διαθέτει παραδοσιακά ταβερνάκια με καλό φαγητό και φρέσκο ψάρι. Επίσης πλαζ, όπου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας, αλλά και αρκετές ερημικές παραλίες (με καλύτερη εκείνη της Παναγίας της Φανερωμένης) για όσους ενοχλούνται από την πολυκοσμία. Αξιοθέατο του Σιγρίου είναι επίσης το Κάστρο του, το οποίο χτίστηκε από τους Οθωμανούς το 1757 και χαρακτηρίζεται από το αραβικό τόξο που έχει πάνω από την πύλη, με κόκκινες και λευκές πέτρες.
Το Απολιθωμένο Δάσος δημιουργήθηκε πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν ηφαιστειακή λάβα κινούμενη με μεγάλη ταχύτητα κάλυψε το μεγάλο δάσος που βρισκόταν στο συγκεκριμένο σημείο. Στα δάση υπήρχαν πανύψηλα δένδρα, συγγενικά με τη σεκόγια, είδη της οποίας σήμερα υπάρχουν μόνο στη Βόρεια Αμερική. Μετά την κάλυψη του δάσους από την ηφαιστειακή λάβα, επί εκατομμύρια χρόνια η ανόργανη ύλη των ηφαιστειακών υλικών (χαλαζίας και οπάλιος) αντικατέστησε μόριο προς μόριο όλα τα μέρη των δένδρων, μετατρέποντάς τα σε πέτρες που διατηρούν την αρχική τους μορφή. Έτσι, μπορεί κανείς να διακρίνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των δένδρων, όπως ο φλοιός και η εσωτερική δομή του ξύλου.
Με τα χρόνια, η φυσική διάβρωση των επιφανειακών ηφαιστειακών πετρωμάτων αποκάλυψε τους απολιθωμένους κορμούς, οι μεγαλύτεροι από τους οποίους φτάνουν σε μήκος τα 20 μέτρα, ενώ η διάμετρός τους πλησιάζει τα 3 μέτρα.
Ο μεγάλος αριθμός των απολιθωμένων κορμών, που διατηρούνται όρθιοι με τις ρίζες τους σε πλήρη ανάπτυξη, πιστοποιεί ότι τα δένδρα απολιθώθηκαν στη φυσική τους θέση, εκεί που τα βρίσκουμε σήμερα, και δεν έχουν μεταφερθεί με φυσικά φαινόμενα (σεισμούς, χειμάρρους). Εκτός από τους απολιθωμένους κορμούς, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση προφυλαγμένα μέσα στα ηφαιστειακά πετρώματα ρίζες, καρποί, φύλλα, σπέρματα κ.λπ.
Η πρώτη αναφορά και περιγραφή του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου έγινε το 1844 από τον Αυστριακό βοτανολόγο Φραγκίσκο Ούνγκερ. Ακολούθησε η επίσκεψη του Γάλλου γεωλόγου Λουδοβίκου Λονέ, ο οποίος το 1898 αναφέρεται με θαυμασμό στο 'μαρμαρωμένο δάσος της πατρίδας της Σαπφούς'. Από τότε το Απολιθωμένο Δάσος προσέλκυσε πολλούς περιηγητές και μελετητές.
Δυστυχώς, η προβολή της περιοχής κίνησε και το 'ενδιαφέρον' πολλών επιτηδείων που προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές με τον τεμαχισμό και την κλοπή απολιθωμένων κορμών. Μεγάλα τμήματα απολιθωμάτων μεταφέρθηκαν στο εξωτερικό και ορισμένα από αυτά, λόγω της εξαιρετικής ποιότητας και της επιστημονικής τους αξίας, φιλοξενούνται σε μουσεία φυσικής ιστορίας άλλων χωρών, όπως η Γερμανία και η Αυστρία.
Η πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη περιβαλλοντική, γεωλογική και παλαιοντολογική αξία του, με Προεδρικό Διάταγμα του 1985 (ΠΔ 443/85) κήρυξε το Απολιθωμένο Δάσος Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, που περιλαμβάνει έκταση 150.000 στρεμμάτων στις περιοχές των Κοινοτήτων Σιγρίου και Αντισσας και του Δήμου Ερεσού. Επίσης, προστατεύονται όλοι οι απολιθωμένοι κορμοί που βρίσκονται διάσπαρτοι στο νησί.
Στο Σίγρι από το 1999 λειτουργεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους, όπου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα εκπαιδευτικά προγράμματα (περιηγήσεις, διοργάνωση εκπαιδευτικών παιχνιδιών, συμμετοχή των μαθητών στις ανασκαφές και στον καθαρισμό των απολιθωμάτων) και στην προβολή της περιοχής μέσα από εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις.
Η Διεύθυνση Δασών Λέσβου στη θέση Πάλη Αλώνια της κοινότητας Σιγρίου δημιούργησε μέσα στο δάσος ένα πάρκο συνολικής έκτασης 286 στρεμμάτων, που αποτελεί μοναδικό μνημείο σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκεί έχουν γίνει παρεμβάσεις για τη συντήρηση, την ανάδειξη και την προστασία των απολιθωμένων κορμών. Σε καμία άλλη περιοχή του πλανήτη δεν υπάρχουν τόσο πολλοί όρθιοι απολιθωμένοι κορμοί. Οι μεγάλοι ιστάμενοι κορμοί σεκόγιας φτάνουν σε ύψος τα 7,10 μέτρα, με διάμετρο μέχρι 2,60 μέτρα και περίμετρο μέχρι 8,50 μέτρα, ενώ ο μεγαλύτερος κατακείμενος κορμός κωνοφόρου δένδρου έχει μήκος μεγαλύτερο των 20 μέτρων. Δεκάδες άλλοι ιστάμενοι και κατακείμενοι κορμοί κωνοφόρων δένδρων υπάρχουν σε όλη την έκταση του πάρκου, σε ποικίλες αποχρώσεις του κόκκινου, του κίτρινου και του καστανού, του πράσινου και του μαύρου. Ακόμη, εντυπωσιακές είναι οι γιγαντιαίες ρίζες που αποκαλύφθηκαν και ήταν ικανές να στηρίξουν αυτά τα πελώρια δένδρα. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνεται γιγαντιαίος απολιθωμένος κορμός, περιμέτρου 13,7 μέτρων και με διάμετρο 3,70 μέτρα, που αποτελεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της παγκόσμιας βιβλιογραφίας, τον μεγαλύτερο σε διαστάσεις ιστάμενο απολιθωμένο κορμό σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο κατώτερο τμήμα του κορμού αποκαλύφθηκε τμήμα του ριζικού του συστήματος, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο κορμός βρίσκεται στην ίδια ακριβώς θέση στην οποία αναπτύχθηκε το δένδρο πριν από την απολίθωση.
Σε μια ολόκληρη βουνοπλαγιά διαμορφώθηκαν ειδικά μονοπάτια, συνολικού μήκους 3,5χλμ., τα οποία ο επισκέπτης υποχρεούται να ακολουθεί, εάν θέλει να περιηγηθεί το πάρκο. Τα ειδικά κιόσκια που υπάρχουν διάσπαρτα στο πάρκο, καθώς και το αναψυκτήριο προσφέρουν ξεκούραση στον επισκέπτη.
Για τους λάτρεις της πεζοπορίας, της ορειβασίας και της αναρρίχησης σε ολόκληρο το βορειοδυτικό τμήμα του νησιού υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένες πεζοπορικές διαδρομές, με πινακίδες στα ιδιαίτερα σημεία ενδιαφέροντος (απολιθώματα, εστίες ηφαιστείων). Για πρώτη φορά έπειτα από αρκετά χρόνια υπάρχει δυνατότητα επίσκεψης των απολιθωμάτων που βρίσκονται στη νησίδα Νησιώπη, η οποία βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το Σίγρι και αποτελεί τον φυσικό υδατοφράχτη του κόλπου και του λιμανιού του Σιγρίου. Οι επισκέπτες κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη μπορούν να μεταβούν στη Νησιώπη και να ζήσουν μια μοναδική για τον ελληνικό χώρο εμπειρία - να αντιληφθούν το αποτέλεσμα των γεωλογικών διεργασιών που μέσα από συνεχείς καταβυθίσεις διαμόρφωσαν το ελληνικό αρχιπέλαγος.
Στη Νησιώπη θα έχουν την ευκαιρία ν' απολαύσουν πληθώρα και ωραιότατα χερσαία και θαλάσσια τμήματα με απολιθωμένους κορμούς, αγγειόσπερμα και κωνοφόρα δένδρα - γιγαντιαίες σεκόιες, βελανιδιές και κανελόδενδρα. Κατά τη διάρκεια της πορείας προς τη νησίδα κοιτάζοντας προσεκτικά θα μπορέσουν να παρατηρήσουν απολιθωμένους κορμούς στο βυθό, οι οποίοι βρίσκονται στην ίδια ακριβώς θέση όπως την εποχή πριν απολιθωθούν και φύονταν στην ξηρά.
Η πρόσβαση στο πάρκο γίνεται από χωματόδρομο καλής βατότητας 4,5χλμ., που αρχίζει από το 8ο χιλιόμετρο του δημόσιου δρόμου Σιγρίου-Αντισσας.
Από την Αθήνα μπορείτε να μεταβείτε κατευθείαν στο Σίγρι, καθώς συνδέεται ακτοπλοϊκώς με το λιμάνι της Ραφήνας.
Ο επισκέπτης του Απολιθωμένου Δάσους θα πρέπει να γνωρίζει ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (ΝΔ 996/1971 και ΠΔ 443/85) και τη Δασική Αστυνομική Διάταξη με αριθ. 254/18-1-96 (1/96) της Διεύθυνσης Δασών Ν. Λέσβου, που είναι υπεύθυνη για την προστασία και τη διαχείρισή του, απαγορεύονται αυστηρά η ανασκαφή, η επιχωμάτωση, η δειγματοληψία και κάθε άλλη ενέργεια που μπορεί να προκαλέσει φθορά και αλλοίωση των γεωλογικών σχηματισμών στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους, καθώς και η κοπή, η καταστροφή, η συλλογή ή η κατοχή απολιθωμένων τμημάτων.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου τηλ. 22530-54434 ιδρύθηκε το 1994 με σκοπό την μελέτη, έρευνα, ανάδειξη, συντήρηση και φύλαξη του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου που έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο της Φύσης. Το κτίριο του Μουσείου έχει σχεδιασθεί από τους Αρχιτέκτονες Στέφανο Πάντο και Σωτήρη Φράγκου υπό την επίβλεψη του Αλέξανδρου Τομπάζη. Πρόκειται για ένα μοναδικό μονώροφο αρχιτεκτόνημα που με επένδυση από γκρίζα λάβα που κυριαρχεί στην περιοχή. Η αποπεράτωση των κτιριακών εγκαταστάσεων και ο εξοπλισμός των εκθεσιακών χώρων και των εργαστηρίων του Μουσείου χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αιγαίου και έχει ενταχθεί στο 2ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου) με 615.000.000 δρχ. Στο συνολικό ποσό πέραν της αποπεράτωσης των οικοδομικών εργασιών περιλαμβάνεται επίσης και η προμήθεια και εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού.
Οι εγκαταστάσεις του Μουσείου έχουν συνολικό εμβαδόν κάλυψης 1597 τ.μ. που περιλαμβάνουν τους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων - συνεδρίων, αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, βιβλιοθήκη, πωλητήριο – βιβλιοπωλείο, αναψυκτήριο - κυλικείο, γραφεία - διοίκηση, εργαστήρια, αποθήκες και κτίριο ξενώνων. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις του Μουσείου μπορούν να εξυπηρετήσουν σε όλες τις δραστηριότητες άτομα με ειδικές ανάγκες. Η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων - συνεδρίων είναι πλήρως εξοπλισμένη με σύγχρονο οπτικοακουστικό εξοπλισμό και μεταφραστικό σύστημα που υποστηρίζει 4 γλώσσες
Η έκθεση στις αίθουσες του Μουσείου θα αποτελεί κίνητρο για την επίσκεψη στον υπαίθριο χώρο του Απολιθωμένου Δάσους και το αντίστροφο. Με αυτή την έννοια το Μουσείο στους στεγασμένους του χώρους δεν θα παρουσιάσει κορμούς οι οποίοι δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα συντήρησης από την παραμονή τους στην ύπαιθρο, δεν κινδυνεύουν από καταστροφή και είναι επισκέψιμοι, αλλά θα φιλοξενήσει όλα εκείνα τα τμήματα των φυτών (καρποί, φύλλα, κλαδιά, ρίζες) που διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα προφυλαγμένα μέσα στα ηφαιστειακά υλικά, αλλά κινδυνεύουν κατά την παραμονή τους στον υπαίθριο χώρο από διάβρωση ή καταστροφή.
