Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Σε πείσμα των καιρών, η Σέριφος διατηρεί αναλλοίωτο το παραδοσιακό της χρώμα, τον κυκλαδίτικο χαρακτήρα που αποπνέει ατμόσφαιρα μιας άλλης, περασμένης εποχής. Ιδιαίτερη πατρίδα πολλών μυθικών ηρώων, από τον Πήγασο και τον Περσέα μέχρι τη Μέδουσα και τον κύκλωπα Πολύφημο, με την ένδοξη ιστορία 3000 χρόνων, αριθμεί σήμερα μόλις 1400 κατοίκους, που ξέρουν καλά την ομορφιά του τόπου τους, που έχει να προσφέρει πολλά στον επισκέπτη.

Η Χώρα είναι αναμφισβήτητα ο πιο γραφικός και όμορφος οικισμός της Σερίφου και ίσως μια από τις πιο ωραίες πρωτεύουσες νησαίων χώρων. Μικρά, λευκά σπίτια με πολύ μικρά δωμάτια τυλίγονται γύρω από την κορυφογραμμή του λόφου. Στην αρχή του χωριού βρίσκονται ανεμόμυλοι, ενώ αξιόλογης αρχιτεκτονικής είναι τόσο ο λευκός Ναός της Μητρόπολης, του Αγίου Αθανασίου όσο και το νεοκλασσικό κτίριο του Δημαρχείου. Καταπληκτική είναι η θέα από τα ερείπια του Ενετικού Κάστρου, στην κορυφή του λόφου.
Το λιμάνι βρίσκεται στο Λιβάδι, στα νοτιοανατολικά της Σερίφου. Ουσιαστικά το Λιβάδι αποτελεί τον πλέον τουριστικό οικισμό του νησιού χωρίς όμως να χάνει το κυκλαδίτικο στοιχείο και την ηρεμία του τόπου. Είναι γεμάτο οποροφώρα δέντρα και έχει μια υπέροχη παραλία.
Στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, ανάμεσα στις μαγευτικές παραλίες, υπάρχουν τα χωριά Μεγάλο Λιβάδι και Κουταλάς. Ως στις αρχές του εικοστού αιώνα αποτελούσαν οικονομικό κέντρο του νησιού, λόγω των μεταλλείων, σήμερα όμως είναι σχεδόν ερημωμένα. Τα μεταλλεία λειτουργούσαν από το 1880 ως το 1962. Στο Μεγάλο Λιβάδι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Εκεί υπάρχει και Μνημείο αφιερωμένο στη μνήμη τεσσάρων μεταλλωρύχων που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια απεργίας για το οκτάωρο και την αύξηση των μισθών.
Το Μέγα Λιβάδι, γραφικό και, παρά το όνομά του, αραιοκατοικημένο ψαροχώρι, φιλοξενεί ένα από τα εντυπωσιακότερα ελληνικά μνημεία βιομηχανικής αρχαιολογίας. Η τεράστια πέτρινη γέφυρα που εξυπηρετούσε τη γρήγορη φόρτωση των πλοίων, σήμερα στέκει σε κακή κατάσταση στην είσοδο του κόλπου του Μεγάλου Λειβαδιού και υποδέχεται όσους επιλέξουν να την επισκεφθουν με σκάφος.
Απέναντι από την γέφυρα ή ”Σκάλα”,στην άλλη μεριά του κόλπου, υψώνεται η γνωστή στους ντόπιους ”βίλα”, η ιστορία της οποίας παραπέμπει στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας, ενώ πίσω από τη Σκάλα ξεκινούν οι δαιδαλώδεις λαβύρινθοι του ορυχείου που διαπερνά το βουνό.
Με τη βοήθεια ενός ντόπιου οδηγού, οι… τολμηροί μπορούν να περπατήσουν μέσα στις σήραγγες και να βγουν μετά από περίπου 50 λεπτά πορείας στην άλλη είσοδο, κερδίζοντας ως έπαθλο μια βουτιά στην ερημική παραλία που περιμένει χαμηλότερα. Επισημαίνουμε την ανάγκη του ”ξεναγού”, γιατί σε αρκετά μέρη έχουν γίνει κατολισθήσεις, ενώ δεν σπανίζουν οι ιστορίες για περιπατητές που ξεστράτισαν και χάθηκαν μέσα στο ορυχείο.
Το ΜέγαΛιβάδι, που ήταν πραγματικά «Μέγα» τον καιρό του μεταλλευτικού πυρετού, ιδρύθηκε το 1880 και γνώρισε μεγάλη ακμή μέχρι το 1963, όταν έκλεισαν τα μεταλλεία. Την εποχή της ακμής του οικισμού βρίσκονταν εδώ το Χημείο, τα σχολεία, αστυνομικός σταθμός, παντοπωλεία, αρτοποιεία, ραφεία, υποδηματοποιεία και σπίτια, από τα οποία κάποια υπάρχουν ακόμα αλλά είναι ερειπωμένα. Στην άκρη της ακτής υπάρχει ακόμα το νεοκλασσικό κτίσμα (της σχολής Τσίλερ) με τους μεγάλους φοίνικες, όπου στεγαζόταν το διοικητήριο της εταιρείας των μεταλλείων «Σέριφος – Σπηλιαλέζα». Εδώ πρόκειται να στεγαστεί το μεταλλευτικό μουσείο του νησιού. Κοντά στα γραφεία της εταιρείας βρίσκεται το μνημείο των ηρώων, θυμίζοντας την αιματηρή εξέγερση των εργατών των μεταλλείων του 1916, αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του τόπου. . Η καταπράσινη ρεματιά φιλοξενούσε χιλιάδες ντόπιους ή ξενόφερτους εργάτες σε διάσπαρτες εργατικές κατοικίες. Ισόγεια μονόχωρα ή σε σειρά δωμάτια με δάπεδο από πατημένο χώμα. Μέσα στον μικρό πλέον οικισμό βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, με αξιόλογες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα.
Στην απέναντι πλευρά του όρμου, την περιοχή του Αλμυρού, δεσπόζει η μεταλλική σκάλα φόρτωσης – εκφόρτωσης μεταλλευμάτων που κτίστηκε το 1932. Φτάνοντας εκεί το θέαμα αποτελείται απο βαγονέτα, ράγιες, ερείπια κτιρίων και άλλα μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν στις εργασίες εξόρυξης. Μετά τη σκάλα φόρτωσης, τα βαγονέτα και τα ερειπωμένα κτίρια βρίσκονται οι πηγές, όπου ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει περπατώντας πάνω στα βράχια ή με βάρκα. Πρόκειται για δύο μικρά πετρόχτιστα δωμάτια, στο εσωτερικό των οποίων ανέβλυζε ένα κοκκινωπό χλιαρό νερό με ιαματικές ιδιότητες. Τα κτίρια τα έχτισε ο διευθυντής των μεταλλείων, ο Γκρόμαν και όποιος εργάτης είχε πρόβλημα πήγαινε εκεί για να θεραπευτεί.
Σήμερα εκτός από κάποια σπίτια που κατοικούνται κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, υπάρχουν ένα ιδιωτικό εκθετήριο πετρωμάτων που στεγάζεται στη θέση του παλιού σχολείου, δύο ταβερνάκια, ενοικιαζόμενα δωμάτια και μία υπέροχη παραλία με αμμουδιά και αλμυρίκια που προσφέρουν απλόχερα τη σκιά τους.
Η Σέριφος είχε μεταλλευτική δραστηριότητα αιώνων. Το 1885 ξεκινάει μια σημαντική περίοδος εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου του νησιού, κυρίως του σιδηρομεταλλεύματος, απ' τον Γερμανό μεταλλειολόγο Αιμίλιο Γρόμαν. Μαζί με την εταιρία «Σέριφος - Σπηλιαζέζα» αναλαμβάνει εργολαβικά την εξόρυξη. Στο νησί σημειώνεται σημαντική πληθυσμιακή αύξηση, κατά κύριο λόγο εργατών. Από 2.134 κατοίκους το 1880, το νησί φτάνει τους 4.000 το 1912. Ο Γρόμαν αναγκάζει τους ιδιοκτήτες των μικρών κλήρων να του εκχωρούν τα χωράφια τους, χωρίς να τους αποδίδει αντίτιμο, με αντάλλαγμα ένα ισχνό μεροκάματο. Αν οι ντόπιοι αρνιούνταν, τότε η εκχώρηση γινόταν «απλά» με το ζόρι. Οι άθλιες συνθήκες συνεχίζονται και απ' τον γιο του Γρόμαν, Γεώργιο, που ανέλαβε το 1906. Οι εργοδότες είχαν μαζί τους στο νησί και ομάδες πιστών τους υπαλλήλων, που λειτουργούσαν ως επιστάτες και μαγκουροφόροι.
». Η απεργία ξέσπασε στις 7 Αυγούστου του 1916. Οι μεταλλωρύχοι αρνούνται να φορτώσουν το ανδριώτικο πλοίο «Μανούσι», που ήρθε να παραλάβει σιδηρομετάλλευμα. Στις 24 Ιούλη είχε δημιουργηθεί το σωματείο «εργατών μεταλλευτών» Σερίφου, με αιτήματα την καθιέρωση του 8ωρου, την αύξηση των ημερομισθίων και τη λήψη μέτρων ασφαλείας των εργαζομένων. Η πρώτη οργανωμένη δράση οδήγησε στην απεργία.
Στις 21 Αυγούστου έφτασαν 10 χωροφύλακες, με επικεφαλής τον υπομοίραρχο Χρυσάνθου, στο νησί, με σαφή εντολή, να καταπνίξουν την απεργία. Σε όλη την πορεία προς το Μεγάλο Λειβάδι, όπου ήταν συγκεντρωμένοι οι απεργοί, οι χωροφύλακες χτυπάνε όποιον βρίσκουν μπροστά τους. Αμέσως φυλακίζουν την ηγεσία του σωματείου. Μόλις το απόσπασμα φθάνει στο Μεγάλο Λειβάδι, δίνει 5λεπτη προθεσμία στους απεργούς να λήξουν τον αγώνα τους. Τα 5 λεπτά εκπνέουν και οι χωροφύλακες αρχίζουν να πυροβολούν εν ψυχρώ τους εργάτες. Πρώτος πέφτει νεκρός ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΚΟΥΖΟΥΠΗΣ και ακολουθούν ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΖΩΙΛΗΣ, ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΡΟΦΑΝΗΣ και ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ. Οι μεταλλωρύχοι αμέσως φυσικά αντιδρούν και γενικεύεται η σύρραξη, στην οποία συμμετέχουν και γυναίκες και παιδιά. Οι χωροφύλακες τραυματίζονται. Ο Χρυσάνθου λιθοβολείται μέχρι θανάτου, ενώ ο αστυνόμος Σερίφου, Τριανταφύλλου, γκρεμίζεται από τη γέφυρα φόρτωσης στη θάλασσα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τους ντόπιους, γυναίκα ήταν αυτή που έριξε την πέτρα που χτύπησε το κεφάλι του Χρυσάνθου.
Σήμερα, αν επισκεφθεί κάποιος το Μεγάλο Λειβάδι και τον τόπο όπου έγινε η μάχη, θα συναντήσει βαγόνια και ράγες παρατημένα, σαν να 'γινε χτες η σύγκρουση. Εντυπωσιακές είναι η μισογκρεμισμένη γέφυρα φόρτωσης, αλλά και οι είσοδοι των στοών. Χαρακτηριστικό είναι πως, όταν κανείς εισχωρήσει ελάχιστα μέτρα στις στοές, η θερμοκρασία αλλάζει και η παγωνιά κυριαρχεί. Άραγε, πώς άντεχαν αυτοί οι άνθρωποι να δουλεύουν ώρες επί ωρών. Και φυσικά, δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο το κρύο της στοάς...
Οταν οι κληρονόμοι του Γρόμαν βρήκαν πλουσιότερες φλέβες μεταλλεύματος στη Νότια Αφρική, εγκατέλειψαν τα μεταλλεία της Σερίφου, που το 1963 έκλεισαν και το νησί ερήμωσε.
Αν έχετε όρεξη για περπάτημα – αυτό μόνο καλό κάνει, η Ιερά Μονή της Ευαγγελίστριας της Ακρωτηριανής, βρίσκεται στο τέλος ενός σύντομου χωματόδρομου 4χλμ. που ξεκινάει από το δρόμο για το Μέγα Λιβάδι. Λίγο μετά την είσοδο του χωματόδρομου είναι το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας, βαμμένο με έντονα χρώματα, σαν κόσμημα στο βουνό. Από εδώ το γυναικείο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας φαίνεται στο βάθος. Το μοναστήρι δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά αξίζει να φτάσετε μέχρι το τέλος της διαδρομής καθώς λίγο πιο πέρα δεσπόζει ο Ψαρόπυργος ή Θρόνος του Κύκλωπα, ένα από τα αξιόλογα αξιοθέατα του νησιού, καθώς και η μπαζωμένη σπηλιά του Κύκλωπα, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία κατοικούσαν εκεί οι Κύκλωπες. Λίγο πριν φτάσετε στη Μονή της Ευαγγελίστριας υπάρχει ένα πέτρινο κτίσμα στα αριστερά. Εδώ οι εργάτες κατασκεύαζαν τα εργαλεία τους. Αυτού του είδους τα κτίσματα οι εργάτες τα ονόμαζαν «Γύφτικα».
Ένας παραθαλάσσιος οικισμός στη νοτιοδυτική πλευρά της Σερίφου, ο οποίος αναπτύχθηκε την εποχή της εκμετάλλευσης των μεταλλείων και αποτελούσε μεταλλευτικό κέντρο του νησιού, ήταν ο Κουταλάς. Κατά μήκος της παραλίας στέκουν ακόμα τα πετρόκτιστα σπιτάκια, όπου στοιβάζονταν οι μεταλλωρύχοι. Κάποια από αυτά πλέον έχουν ανακατασκευαστεί και χρησιμοποιούνται σαν θερινές κατοικίες. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμα ερείπια της εποχής των μεταλλείων (σκάλα φόρτωσης, βαγονέτα και άλλα μηχανήματα) καθώς και αμέτρητες στοές ορυχείων στις γύρω πλαγιές που είναι βαμμένες με το χρώμα του σιδήρου. Επίσης, μια σειρά από μικροσκοπικά σπιτάκια κατά μήκος της παραλίας, όπου ζούσαν στοιβαγμένοι εκατοντάδες μεταλλωρύχοι, σήμερα έχουν επισκευαστεί και χρησιμεύουν για θερινές, κυρίως, κατοικίες.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

* Τα εγκαταλελειμμένα μεταλλεία χρυσού, σιδήρου και χαλκού στο Μέγα Λιβάδι
* Το μνημείο που είναι αφιερωμένο στους τέσσερις μεταλλωρύχους που εκτελέστηκαν κατά την απεργία για το οκτάωρο το 1916, στην ίδια περιοχή.
* Το θρόνο του Κύκλωπα, που, σύμφωνα με το μύθο, είναι ο βράχος που ο Πολύφημος πέταξε στον Οδυσσέα καθώς εκείνος έφευγε από το νησί, στον Κουταλά.
* Το σπήλαιο Κουταλά, με εκπληκτικούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
* Το κτίριο του παλιού διοικητηρίου, νεοκλασικό της σχολής Τσίλερ, πάνω στην παραλία.

ΠΩΣ ΘΑ ΦΘΑΣΕΤΕ

Η απόσταση από τον Πειραιά στη Σέριφο είναι 73 ναυτικά μίλια. Το ταξίδι με φεριμπότ διαρκεί τέσσερις ώρες και δεκαπέντε λεπτά, ενώ με ταχύπλοο περιορίζεται στις δύο ώρες και δέκα λεπτά.
Στη Σέριφο: Από νωρίς το πρωί ως αργά τη νύχτα γίνεται κάθε μισή ώρα, από τα τοπικά ΚΤΕΛ, η διαδρομή Λιβάδι - Χώρα (τηλ: 2281051034, 2281051211). Η διάρκεια της διαδρομής είναι είκοσι λεπτά. Για τις διαδρομές σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους μπορείτε να εξυπηρετηθείτε και από τα δύο ταξί που υπάρχουν στο νησί (τηλ: 2281051245, 2281051435).

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ 22810

Αγροτικό Ιατρείο: 51202
Αστυνομικό Τμήμα: 51300
Λιμεναρχείο: 51470
Δήμος Σερίφου: 51210
ΟΤΕ: 51399
ΕΛΤΑ: 51329
TAXI: 51245 - 51435

ΦΑΓΗΤΟ

Σε όλους σχεδόν τους οικισμούς του νησιού θα βρείτε ταβέρνες και εστιατόρια που προσφέρουν φρέσκο ψάρι και εξαιρετικά μαγειρευτά –με σπεσιαλιτέ τα τοπικά παραδοσιακά πιάτα, όπως οι μαραθοτιγανίτες, οι λιαστές ντομάτες, η λούτζα – χοιρινό λιαστό, τα τοπικά λουκάνικα η ρεβυθάδα (ρεβίθια στο φούρνο) η ξυνομυζήθρα. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε το τοπικό, ροζέ κρασί.

ΔΙΑΜΟΝΗ 22810

Η ΘΕΑ τηλ 51983-51158-6976488060 -Χώρα
PERGOLA τηλ. 51134-52065-6946764822 - Λιβάδι
ΕΛΙΖΑ τηλ. 51763-51969 - Λιβάδι
ΔΟΡΚΑΣ τηλ. 51422-52200-6932718856 - Λιβαδάκια
ΜΑΡΙΟΛΗ τηλ. 52389-6932755882 - Λιβαδάκια
ΓΟΡΓΟΝΑ τηλ. 51784-51971-6944677160 - Λιβάδι
ΝΙΚΗ τηλ. 51320-51165-6977587136 - Λιβάδι
ΑΣΤΕΡΙ τηλ. 51891-51789-51191 - Λιβάδι