Κείμενο - φωτογραφίες: Δημήτρης Καραγεωργίου

Είναι πραγματικά απορίας άξιο, πως ένας τόσο ξεχωριστός τόπος, ακούγεται σαν απειλή, για όσους θέλουμε να φοβίσουμε. Η φράση “θα σε στείλω στον Έβρο”, φτάνει από μόνη της να δείξει την ιδιαιτερότητα ενός τόπου που για πολλούς παραμένει άγνωστος. Για τους περισσότερους, τόπος ανεπιθύμητος για τη στρατιωτική θητεία, τόπος έφορος για τους ντόπιους μα και επικίνδυνος μαζί, μοναδικός προορισμός για τους υπόλοιπους.

Ο Έβρος, είναι ένας από τους πιο μεγάλους ποταμούς της Βαλκανικής χερσονήσου. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν ο Ρόμβος. Σύμφωνα με την παράδοση, η Δαμασίππη, δεύτερη γυναίκα του βασιλιά της Θράκης Κασσάνδρου, ερωτεύθηκε τον γιο του Έβρο. Αυτός όμως δεν την δέχθηκε, και τη μητριά του τον συκοφάντησε στον πατέρα του, ο οποίος την πίστεψε. Ο Έβρος δεν άντεξε την κατηγορία και γι αυτό έπεσε και πνίγηκε στον ποταμό, που από τότε πήρε το όνομα του.
Οι πηγές που βρίσκονται στην οροσειρά Ρίλα, το αρχείο Σκόμιο, κοντά στη Σόφια της Βουλγαρίας. Αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας για ένα μικρό τμήμα από το Ορμένιο ως τα Μαράσια. Από την περιοχή αυτή, εισέρχεται και διαρρέει την Τουρκία. Από τη νέα Βύσσα και μέχρι τις εκβολές του, αποτελεί την ελληνοτουρκική μεθοριακή γραμμή. Ο ποταμός Έβρος, χύνεται στο Θρακικό πέλαγος όπου σχηματίζει στις ακτές ένα εκτενές Δέλτα. Το συνολικό του μήκος είναι 530 χιλιόμετρα από τα οποία τα 204 ανήκουν σε ελληνικό έδαφος. Παραπόταμοι του είναι ο Άρδας στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ο Ερυθροπόταμος στην Ελλάδα, ο Τούντζας στη Βουλγαρία και την Τουρκία και ο Εργίνης στην Τουρκία. Η συνολική λεκάνη απορροής του ποταμού είναι 52.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία τα 35.085 ανήκουν στη Βουλγαρία, τα 14.575 ανήκουν στην Τουρκία και τα 3.340 ανήκουν στην Ελλάδα. Η έκταση όλης της πεδιάδας του Δέλτα, ανέρχεται σε 200.000 στρέμματα περίπου, από τα οποία τα 150.000 βρίσκονται στην Ελλάδα. Από αυτά, τα 80.000 αποτελούν την έκταση που έχει ενταχθεί στον κατάλογο της σύμβασης Ραμσάρ του 1971. Αποτελεί προστατευόμενη περιοχή, σύμφωνα με την οδηγία 79/409 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της σύμβασης της Βαρκελώνης του 1977.
Για το σχηματισμό και τη διαμόρφωση του Δέλτα συντελούν ο ποταμός και η δράση της θάλασσας. Οι φερτές ύλες και τα γλυκά νερά που κατεβάζει ο ποταμός τροφοδότησαν την περιοχή και δημιούργησαν προσχώσεις, που αργότερα έδωσαν τη θέση τους στα απέραντα εύφορα χωράφια. Γλυκά νερά, εισρέουν και από τον χείμαρρο του Λουτρού, στη νοτιοδυτική περιοχή του Δέλτα αλλά μόνο κατά την περίοδο των βροχών. Η μικρή υψομετρική διαφορά της περιοχής του Δέλτα από την επιφάνεια της θάλασσας κι η ήρεμη ροή του ποταμού, έχουν σαν αποτέλεσμα να πλημμυρίζει η περιοχή ανάμεσα στους δύο βραχίονες του, από τις Φέρες ως τη θάλασσα για αρκετούς μήνες το χρόνο. Όταν η ροή του ποταμού είναι μικρή, ιδίως το καλοκαίρι, τα θαλάσσια νερά εισχωρούν στην κοίτη και τα κανάλια για πολλά μέτρα μέσα στην ξηρά.
Η μορφολογία των ακτών είναι πολυσχιδής και έχουν σχηματιστεί μικρές νησίδες, όπως η Ασάνη, Καραβιού Ξηράδι, λιμνοθαλασσών, όπως η Δράνα, Λακί, Μονολίμνη, έλη, αμμοθίνες, και πλήθος άλλων βιοτόπων στην παραλιακή ζώνη.
Ο υγρότοπος του Έβρου, είναι από τους πιο παραγωγικούς και ανανεώσιμους φυσικούς πόρους με πολλά οφέλη για τους ανθρώπους. Εξασφαλίζει νερό για κάθε χρήση, λειτουργεί σαν φυσικό φίλτρο καθαρισμού των υγρών από τη ρύπανση, εμποδίζει του αλμυρό νερό της θάλασσας να εισβάλει στην ξηρά, επηρεάζει ευνοϊκά το κλίμα της περιοχής και διαμορφώνει εξαιρετικές συνθήκες για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας.
Η γεωγραφική του θέση, σε σχέση με τους άξονες μετανάστευσης των πουλιών, το σχετικά ήπιο κλίμα της περιοχής και η μέχρι πρότινος απομόνωση και δυσκολία πρόσβασης στις εκτάσεις του υγρότοπου, συντελούν ώστε η περιοχή να αποτελεί το ζωτικό χώρο φιλοξενίας μεγάλης ποικιλίας ειδών πανίδας και χλωρίδας. Έχουν βρεθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών. Πέρα όμως από αυτά, η μεγάλη του αξία του συνίσταται στην πλούσια ορνιθοπανίδα του. Έχουν παρατηρηθεί 304 είδη πουλιών από τα 423 σε όλη την Ελλάδα. Στην περιοχή αυτή επίσης απαντώνται όλοι οι τυπικοί σχηματισμοί και οι μονάδες βλάστησης του μεσογειακού χώρου. Έχουν καταγραφεί περισσότερα από 350 φυτικά είδη τόσο στο Δέλτα όσο και στη ζώνη κατά μήκος του ποταμού.
Οι χειμερινοί, είναι η κατ εξοχήν μήνες των υδρόβιων πουλιών. Πολλές χιλιάδες από αυτά ξεχειμωνιάζουν στο Δέλτα, καθώς στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας, ο χειμώνας είναι εξαιρετικά δριμύς. Σε μία περιήγηση κατά μήκος των κεντρικών αναχωμάτων, ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τα βουτηχτάρια, τους κορμοράνους, τις λαγγόνες τους αργυροτσικνιάδες, τους σταχτοτσικνιάδες, τους γλάρους και τα αρπαχτικά. Οι πελεκάνοι με τους κορμοράνους, βρίσκονται σχεδόν μόνιμα στην αμμονησίδα των Παλουκιών. Οι κύκνοι βρίσκονται σκορπισμένοι όπου υπάρχει νερό και ψάχνουν για την τροφή τους. Οι χήνες που βόσκουν ανησυχίες του, έτοιμες να πετάξουμε τον παραμικρό θόρυβο.
Την άνοιξη, η εικόνα του δέλτα είναι μαγευτική, καθώς οι μεγάλες εκτάσεις είναι ακόμη πλημμυρισμένες και τα χρώματα βάλθηκαν να αντιγράψουν την παλέτα της φύσης. Στα ρηχά νερά τα περισσότερα είδη πουλιών ετοιμάζονται για αναπαραγωγή, τα αρπακτικά ψάχνουν για την τροφή τους και στα νησάκια έχουν έλθει τα περαστικά για να φωλιάσουν. Οι μήνες Μάιος και Ιούνιος είναι μήνες αναπαραγωγής και όσα πουλιά έχουν μείνει βρίσκονται ήδη συγκεντρωμένα στις φωλιές τους σε αθέατα σημεία. Την θερινή περίοδο, επειδή τα νερά ελαττώνονται λόγω της υψηλής θερμοκρασίας, λιγοστεύουν και οι βιότοποι των πουλιών, με αποτέλεσμα την ελάττωση των πληθυσμών τους. Το φθινόπωρο αρχίζει η μετανάστευση. Αυτή την εποχή παρατηρούνται κι οι μεγάλες συγκεντρώσεις πελαργών, ένα μοναδικό θέαμα καθώς συγκεντρώνονται στο Δέλτα του για το μακρινό τους ταξίδι. Εκείνη την εποχή, παίρνει το χαρακτηριστικό βαθύ κόκκινο χρώμα της τοπικής βλάστησης που ονομάζεται αρμυρήθρα.
Στις δεκαετίες 1950 - 1970, αυτό το μοναδικό εργαστήρι της φύσης, άλλαξε μορφή και λειτουργικότητα και η αντίστροφη μέτρηση για την άγρια ζωή άρχισε. Οι αποξηράνσεις και οι εκχερσώσεις για την απόκτηση καλλιεργήσιμης γης, τα αποστραγγιστικά και αρδευτικά έργα που περιλάμβαναν αλλαγή της κοίτης του ποταμού, οι διανοίξεις καναλιών και η ύψωση αναχωμάτων είχαν συνέπεια την αφαίρεση από τον υγρότοπο εκτεταμένων φυσικών βιοτόπων με σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Το γλυκό νερό περιορίστηκε και ρυθμιστής είναι πλέον η θάλασσα. Τα λιβάδια της ελεύθερης βοσκής περιορίστηκαν, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση αγροτικών ζώων σε μικρότερες περιοχές. Η ρύπανση των υδάτων του ποταμού κι η αλλοίωση των υδρολογικών δεδομένων του υγρότοπου, μείωσαν σε ανησυχητικό βαθμό τις ποσότητες αλλά και τα είδη των ψαριών. Μερικά από τα είδη των πουλιών που φώλιαζαν σταμάτησαν να αναπαράγονται ενώ έχουν ήδη μειωθεί και οι αριθμοί των υδρόβιων που διαχείμαζαν. Σοβαρές αιτίες για το δυσμενές περιβάλλον για τα υδρόβια πουλιά που ξεχειμωνιάζουν εκεί, είναι ο τρόπος που ασκείται το κυνήγι, ο ανεξέλεγκτος αριθμός των κυνηγών η ευκολία πρόσβασης στις πιο απομονωμένες περιοχές, τα αυθαίρετα κτίσματα, η καύση καλαμώνων αλλά και ο μη ελεγχόμενος τουρισμός. Βλέπετε, η βελτίωση των σχέσεων με τη γειτονική Τουρκία, είχε σαν αποτέλεσμα την χαλάρωση της επιτήρησης στην περιοχή με αποτέλεσμα την αυθαιρεσία επί του φυσικού τοπίου και την ανεξέλεγκτη λαθροθηρία.
Στη δική μας περιπλάνηση, είχαμε οδηγό και σύντροφο έναν άνθρωπο γέννημα θρέμμα της περιοχής τον κ. Γιάννη Ασλανίδη. Ο δήμος Φερών, διοργανώνει οργανωμένες επισκέψεις τόσο στο χερσαίο όσο και στο υδάτινο τμήμα του Δέλτα. Η περιπλάνηση στο χερσαίο τμήμα, θα λέγαμε πως δεν έχει μόνιμο δίκτυο, καθώς ειδικά τη χειμερινή περίοδο μεγάλες περιοχές όπως είπαμε πλημμυρίζουν. Είναι απαραίτητη η παρουσία οδηγού, καθόσον η ομοιομορφία του τοπίου ελάχιστα επιτρέπει στην απομνημόνευση της διαδρομής. Όσο για το υδάτινο τμήμα, η περιπλάνηση στα κανάλια τις λίμνες και τις εκβολές, γίνεται με τις πλάβες, τις χαρακτηριστικές οι βάρκες της περιοχής με το ελάχιστο βύθισμα. Τα πιο πολλά στρατιωτικά φυλάκια της περιοχής, είναι πια έρημα, καθώς οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν επιτρέψει τη χαλάρωση της επιτήρησης. Καθώς οι πλάβες γλιστρούν ανάμεσα στους καλαμιώνες, διακρίνονται οι καλύβες των ψαράδων σπαρμένες εδώ και κει. Κορμοράνοι και πελεκάνοι που πετάγονται από το πουθενά και πετούν σε χαμηλή πτήση ειδικά μόλις μέτρα από την πλάβα, χαρίζουν ένα πρωτόγνωρο ξάφνιασμα. Κι ακόμα το ουζάκι με τους ψαρομεζέδες περιοχής στην καλύβα δίπλα στο λιμανάκι με τις πλάβες παρέα με τον κυρ Γιάννη, είναι η κοσμική πολυτέλεια του επισκέπτη στο φυσικό τοπίο. Θερμά σ’ ευχαριστώ, για την παρέα και την ψυχούλα σου.
Όμως, όσο χώρο κι όσες λέξεις αν είχαμε στη διάθεση μας, είναι δύσκολο να περιγράψουμε τη μοναδικότητα του χώρου, τις απρόσμενες συναντήσεις με την τεράστια ποικιλία του ζωικού βασιλείου της περιοχής και την μοναδική αίσθηση που αποπνέει το τοπίο σαν κάτι ξεχωριστό και σπάνιο.

ΠΩΣ ΘΑ ΦΘΑΣΕΤΕ

Η πλησιέστερη πρωτεύουσα του νομού, είναι η Αλεξανδρούπολη που απέχει από την Αθήνα 854 χιλιόμετρα κι από τη Θεσσαλονίκη 346. Η σιδηροδρομική σύνδεση για τον ίδιο προορισμό χρειάζεται περίπου δέκα ώρες. Υπάρχει επίσης και καθημερινή αεροπορική σύνδεση που διαρκεί περίπου μία ώρα. Από την Αλεξανδρούπολη, οι Φερές απέχουν περίπου τριάντα χιλιόμετρα κι η διαδρομή χρειάζεται περίπου μισή ώρα ως τρία τέταρτα.

ΦΑΓΗΤΟ

Στην Αλεξανδρούπολη υπάρχουν πολλά και καλά στέκια. Αναζητήστε την ψαροταβέρνα " Το νησιώτικο " καθώς και την " Μάσα - Σούρα " στον παραλιακό δρόμο, απέναντι από το φάρο. Για μαγειρευτά, " το χάραμα ". Λίγο έξω από την Αλεξανδρούπολη, στην παραλία της νέας Χιλής την ταβέρνα " Καλαμάκι ". Στην ίδια κατεύθυνση, στη Μάκρη, τις ψαροταβέρνες " Τα φιλαράκια " και " Πλάτανος " .
Αν αναρωτιέστε γιατί επιμένω στα ψαρικά, είναι γιατί η κουζίνα εκεί είναι ξεχωριστή στο είδος, με φιλέτο του γαύρου, γεμιστούς αχινούς, σαρδέλα στα αμπελόφυλλα καθώς και ψάρια του γλυκού νερού, γριβάδι, του γουλιανό και χέλι. Και βέβαια, δεν θα φύγετε από την περιοχή, χωρίς να δοκιμάσετε το πιο γνωστό γλυκό του σουτζούκ λουκούμ.