Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Ανακαλώντας διάφορα αρχεία και στοιχεία για τη Σύρο, ανάμεσα σε άλλα, εκείνο που με εντυπωσίασε και θα θυμάμαι πάντα, είναι πως ο Ελευθέριος Βενιζέλος πήρε το απολυτήριο του το 1880 από το βασιλικό γυμνάσιο της Σύρου. Αυτό δεν είναι κάτι περίεργο.

Εκείνο όμως που με εντυπωσίασε είναι πως αν κι έχει βαθμό άριστα στην επίδοση των μαθημάτων είχε διαγωγή κοσμία στη συμπεριφορά του. Είχε βλέπετε το θράσος να ανεβεί στην έδρα του περίφημου δάσκαλοι του Νεοφύτου Βάμβα και να βγάλει λόγο στους συμμαθητές του κρατώντας ένα κουλούρι.
Τον 19ο αιώνα επισκέφθηκε το νησί ο περιηγητής Θεόφιλος Γκοτιέ, που έγραψε για τη Σύρο τους είναι " η πρωτεύουσα της κομψότητας και της αρχοντιάς ". Κι όχι άδικα. Η μοναδική γοητεία που αποπνέει σήμερα στους επισκέπτες του, είχε γίνει γνωστή από παλιά.
Πεδίο του κυκλαδικού πολιτισμού, κατοικημένη ήδη από την τρίτη χιλιετία μας άφησε πολλά και σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές. Το 1898 έπειτα από ανασκαφες στη Χαλανδριανη, ήρθαν στο φως πολλά και σημαντικά ευρήματα καθώς και η Ακρόπολη. Το 1207 εμφανίστηκαν οι Ενετοί στο ιστορικό προσκήνιο των Κυκλάδων είναι ότι ενώ τα επόμενα. χρόνια πολλοί καθολική κατοίκησαν στο νησί έχοντας ως κύρια ασχολία το εμπόριο. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Σύρος είχε πολλά διοικητικά προνόμια, κυρίως λόγω της ύπαρξης του καθολικού πληθυσμού. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο κρατούσε ουδέτερη στάση στον αγώνα του ’21.Δεν έμεινε αμέτοχη όμως. Έπειτα από τις καταστροφές των γύρω νησιών, Χίου, Ψαρών, Κάσου οι πρόσφυγες βρήκαν καταφύγιο στη Σύρο. Προστάτες του νησιού εκείνη την εποχή είναι οι Γάλλοι, όπου η εμπειρία η ναυτοσύνη και το εμπορικό δαιμόνιο των νέων πια κατοίκων της Σύρου δίνει μία νέα πνοή στο νησί. Το 1826, η πόλη της Σύρου αφιερώθηκε στον Κερδώο Ερμή. Έτσι εμφανίστηκε η σημερινή Ερμούπολη, που το 1833 ανακηρύχθηκε σε πρωτεύουσα του νησιού και του νόμου των Κυκλάδων. Η οικονομική, εμπορική, κοινωνική ανάπτυξη είναι ραγδαία. Αν και οι συνθήκες κατά τη γερμανική κατοχή ήταν δύσκολος, όπως σε όλο τον ελλαδικό χώρο, ο τόπος και οι κάτοικοι κατάφεραν όμως να μείνουν αλώβητοι. Είναι η σημερινή συνολική εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης σε κάθε γωνιά. Καταπληκτικά αρχιτεκτονικά κτίσματα, επιβλητικά δημόσια κτίρια, νεοκλασικά αρχοντικά, υπέροχες πλατείες.
Ένα από το ποια από τα πιο γνωστά σημεία της πόλης, είναι η τεράστια πλατεία Μιαούλη. Γνώρισμα της το καταπληκτικό κτίριο του Δημαρχείου, έργο του Ερνέστου Τσίλερ. Επίσης το Ιστορικό Αρχείο, η Δημοτική Βιβλιοθήκη, το Πνευματικό Κέντρο, αλλά και το Δημοτικό Θέατρο " Απόλλων " που μόνο όταν επισκέφθηκε το εσωτερικό του θα καταλάβετε γιατί πολλοί το θεωρούν μία μικρή " Σκάλα του Μιλάνου ".
Πραγματικά μνημεία τέχνης και αξιοθέατα είναι οι διάφοροι ναοί που βρίσκονται μέσα στον οικισμό. Ο μητροπολιτικός ναός της Σύρου που ήταν και η πρώτη εκκλησία της πόλης χτίστηκε το 1831. Ο ναός του πολιούχου Αγίου Νικολάου, χτίστηκε με έξοδα των ναυτικών του νησιού, κοντά στη συνοικία Βαπόρια. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα ο γαλάζιος τρούλος. Όπως και αλλού, έχει και η πόλη της Σύρου την παλιά της πόλη. Είναι η συνοικία Βαπόρια όπου τα σπίτια ακουμπούν τη θάλασσα. Του Αίγιο έπρεπε να είναι στα πόδια των ναυτικών της.
Πέρα όμως από τα μεγαλόπρεπα αρχοντικά, ένα νεότερο σημάδι οικονομικής δύναμης, είναι το ναυπηγείο του Νεωρίου, που βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο του λιμανιού στην αριστερή του πλευρά.
Μπαίνοντας στο μεγάλο λιμάνι της Σύρου, θα αντικρίσετε δύο λόφους. Ο καθένας τους έχει και μία Συρα. Στον αριστερό φαίνεται ο οικισμός της Άνω Συρας που τυλίγει την κορυφή του. Στον δεξιό που βρίσκεται η Ερμούπολη. Η Άνω Συρα λέγεται και Απάνω Χώρα και εκτός από το μοναδικό σύμπλεγμα του οικισμού, είναι κι ένα κλασικό παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης και συνύπαρξης καθολικών κι ορθοδόξων. Που οικισμός έλκει τις ρίζες της ύπαρξης του από τα μεσαιωνικά χρόνια, με την περιμετρική οχύρωση και το λαβυρινθώδη οικισμό. Τα σπίτια είναι μικρά κι κολλημένα το ένα στο άλλο, μικροσκοπικές οι πόρτες τα παράθυρα και οι αυλές στολισμένες με λογής λουλούδια. Αν αναρωτηθείτε για τα περίεργα γυρίσματα στις γωνίες, αυτό γινόταν έτσι για να χωράνε τα ζώα που μετέφεραν ανθρώπους και εμπορεύματα. Για να πάρετε ένα μέτρο του οικισμού αρκεί να δείτε πως ο μέσος όρος του οικοπέδου στην άνω σειρά είναι περίπου τριάντα τετραγωνικά μέτρα.
Ο κεντρικός δρόμος του οικισμού, η Πιάτσα, όπως την ονομάζουν, συγκεντρώνει τα περισσότερα καφενεδάκια, ταβέρνες και ουζερί. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του σφικτού οικισμού είναι πως δεν υπάρχει κεντρική πλατεία. Για να περιπλανηθείτε στον οικισμό μέχρι την κορυφή του λόφου, θα χρειαστεί να ανεβείτε περίπου εννιακόσιες σκαλοπάτια. Όποια ώρα κι αν βρεθείτε εκεί, η γενέτειρα του Μάρκου Βαμβακάρη θα σας ανοίξει την αγκαλιά της ψιθυρίζοντας στίχους.
Ποσειδωνια - Ντελαγκρατσια, Φοίνικας, Γαλησσας, Κινι, Άνω Μεριά, Κάμπος…
Όπου κι αν σταθείς η Σύρος σου τραγουδάει. Μία " συνήθεια " που κρατάει ως τις μέρες μας και δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ.

-Η πλατεία Μιαούλη στην Ερμούπολη και τα κτίρια του δημαρχείου, του δημοτικού θεάτρου, του πνευματικού Κέντρου
-Το κτίριο της Πινακοθήκης των Κυκλάδων και το άγαλμα της Εθνικής αντίστασης.
-Εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, υπάρχει στην Ερμούπολη και στην Άνω Συρα. Αυτός της Ερμούπολης είναι ο " πλούσιος " ενώ αυτός της Άνω Συρας ο " φτωχός "
-Ένα σεργιάνι στη συνοικία Βαπόρια με τα θαυμάσια αρχοντικά.
-Τον ταρσανά δίπλα στο Νεώριο, που " προίκισε " τις θάλασσες μας με μοναδικά σκαριά.
-Οπωσδήποτε ένα " νωχελικό " σεργιάνι στην Άνω Συρα.

ΓΕΥΣΕΙΣ

… ων ουκ εστιν αριθμός… τα στέκια για κάθε είδους λιχουδιές χαλάρωμα και διασκέδαση στη Σύρο. Μαγειρευτά φαγητά θα βρείτε στα πολλά εστιατόρια των πεζόδρομων στην Ερμούπολη, όπως το «Πέτρινο», το «Αρχονταρίκι» «Στην Ιθάκη του Αι», «Το κουτούκι του Λυμπερη». Ουζομεζοδοπωλεια υπάρχουν επίσης πολλά, όπως ο «Μανουσος», «Το Μουράγιο», «Ο Μιχάλης», στον παλιό ταρσανά. Για ψάρι και όχι μόνο, στα Βαπόρια, η βόλτα θα σας φέρει έξω από «Το Ενυδρείο», και «ΤΟ Θαλάμι». Όσο για την Άνω Συρα, όπου στις πιο πολλές “παίζει” και η θεα, η «Φραγκοσυριανη» αξίζει να σας κλέψει την καρδιά. Σπεσιαλιτέ που αξίζει να δοκιμάσετε μαραθοπιτα, λιαστές ντομάτες, τυρί «Σαν Μιχάλη», «αιματιες», χοιρινό έντερο βραστό η καπνιστό, χταπόδι ξιδάτο, ψάρι μα κάπαρη ξερή. Και μη ξεχνάτε λουκούμια, χαλβαδόπιττες…