Κείμενο – φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Σας ... πέφτει λίγο μακρυά ? Το εισητήριο, κοστίζει μόλις 16 ευρώ. Και 41 ευρώ το αυτοκίνητο, που δεν χρειάζεται ...

 

 Ένα photo video, με εικόνες από τα Ψαρά, στην ανατολή και δύση του ήλιου.

ΨΑΡΑ

Τα πιο πολλά νησιά στο Αρχιπέλαγος, είναι ξερά και άνυνδρα. Κουκίδες μικρές, χαμένες στον ορίζοντα. Τόποι δυσπρόσιτοι, μοναχικοί. Όγκοι χαμηλοί, που θυμώνουν τη θάλασσα στο διάβα της. Βράχια δαρμένα ανελέητα. Που τύχη καλή, είναι να μη ξεπέσεις εκεί. Κι αναρωτιεται κανείς, πως έγινε και στέριωσαν άνθρωποι εκεί, όταν δεν τα κατάφεραν ούτε τα φίδια. Πάνω σε βράχια με ονόματα παράξενα. Μαύρη Ράχη, Κακομύτης, Πριόνι, Σκάλωμα … Όλα μαζί, στα Ψαρά.  

Βρίσκονται στα βορειοδυτικά της Χίου σε απόσταση 44 ν.μ. από το λιμάνι της, με το οποίο συνδέονται με καθημερινά δρομολόγια. Τα Ψαρά έχουν έκταση 42 τ. χλμ. Από το Σούνιο, η απόσταση μέχρι το Μαντέλο, τη βραχονησίδα απέναντι από τον κάβο Μαντήλι, το νοτιοδυτικό άκρο της Εύβοιας, είναι 29 μίλια πάνω από τη Μακρόνησο και σκάρτα 30 από κάτω. Διαφορά αμελητέα, που μόνο ο καιρός μπορεί να υποδείξει για επιλογή. Από εκεί, το Μαντέλο, τα Ψαρά απέχουν 61,5 μίλια στο λιμάνι, με πορεία 50ο. Αν ο καιρός είναι φορτωμένος, εναλλακτικές πολλές δεν υπάρχουν. Στο βοριά, 60 μίλια στη “μάσκα” δεν είναι και ότι καλύτερο. Γι αυτό, όρτσα μέχρι τον Κάβο Ντόρο περιπλέοντας ή όσο παίρνει ψηλά και κατόπιν βάζουμε τον καιρό πιο πολύ για πλαγιοδρομία.
 

Το έδαφος του νησιού είναι άγονο στο μεγαλύτερο μέρος του, ενώ υπάρχουν και λίγες πεδινές εκτάσεις. Ο μοναδικός οικισμός του νησιού είναι κτισμένος αμφιθεατρικά γύρω από το ιστορικό λιμάνι του νησιού. Η αρχιτεκτονική δόμηση όλου του οικισμού ακολουθεί την Αιγαιοπελαγίτικη παράδοση. Έτσι, τα σπίτια είναι - ως επί το πλείστον - διώροφα με κεραμοσκεπές και κατάλευκα.
 

Τα Ψαρά ήταν γνωστά από την αρχαιότητα με το όνομα Ψύρα ή Ψυρίην ή Ψυρίαν. Οι αναφορές που γίνονται στο νησί από τους αρχαίους ιστορικούς το παρουσιάζουν πότε κατοικημένο και πότε ακατοίκητο. Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών φαίνεται ότι στο νησί υπήρχε αρχαίος οικισμός και λιμάνι.
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο το νησί δεν κατοικούνταν.
 

Η νεότερη ιστορία των Ψαρών αρχίζει να γράφεται κατά τη διάρκεια του 16ου και 17ου αιώνα, όταν αποίκησαν το νησί Θεσσαλοί και Ευβοείς. Τότε άρχισε και η ανάπτυξη του νησιού. Οι νέοι κάτοικοι ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία και το νησί εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής. Λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση τα Ψαρά ήταν η Τρίτη ναυτική δύναμη της Ελλάδας μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες.
Οι Ψαριανοί, ήταν από τους πρώτους που ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τούρκικο ζυγό. Η συμβολή τους στον αγώνα ήταν πολύτιμη. Ο ισχυρός στόλος του νησιού και οι Ψαριανοί πυρπολητές είχαν γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων.
 

Οι ήρωες της Επανάστασης, Κωνσταντίνος Κανάρης, Δημήτρης Παπανικολής, Κωνσταντίνος Νικόδημος, Νικόλαος Αποστόλης και Ιωάννης Βαρβάκης έμειναν στην ιστορία ως οι φοβεροί μπουρλοτιέρηδες που κατάφεραν σοβαρά πλήγματα στον Τουρκικό στόλο.
 

Την ανδρεία των όμως των Ψαριανών, ΄΄πλήρωσε΄΄ το νησί και ο άμαχος πληθυσμός. Οι Τούρκοι το 1824 επιτέθηκαν στο μικρό αυτό νησί με 140 καράβια και 14.000 γενίτσαρους. Στον άνισο αγώνα επικράτησαν οι Τούρκοι, οι οποίοι κατέστρεψαν το νησί. Σφάγιασαν τους κατοίκους και το έκαψαν απ’ άκρη σε άκρη. Και αξίζει να δούμε γιατί και πως.
 

Η ναυτική δύναμη των Ψαριανών, ήταν εκείνη την εποχή τόσο ισχυρή, που ενοχλούσε σοβαρά τους Τούρκους. Εκείνη τη χρονιά, τα πράγματα στην ηπειρωτική Ελλάδα, πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο, εξαιτίας των εμφυλίων διαμαχών και της αναρχίας. Για να μπορέσει ο σουλτάνος να επιβληθεί στούς Έλληνες μία και καλή, ζήτησε την συνδρομή του Αλβανού αντιβασιλιά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλί, γνωστού τυχοδιώκτη, που είχε καταφέρει με φόρους και τα έσοδα από την καλλιέργεια του βαμβακιού να δημιουργήσει δυνατό στρατό και στόλο. Αυτό δεν άρεσε στους σουλτάνο, που άκουσε τη συμβουλή του ναυάρχου του ο Χοσρέφ Πασά και για να φθείρει τις δυνάμεις του, ανέθεσε σε αυτόν το γενικό πρόσταγμα του πολέμου κατά των ελληνικών δυνάμεων. Έτσι, καταστρώθηκαν σχέδια, που προέβλεπαν ο αιγυπτιακός στρατός και ο στόλος, να πλήξει την Πελοπόννησο σε επιλεγμένα σημεία, τουρκικός στρατός και στόλος να επιτεθεί στα νησιά του Αιγαίου, που ενοχλούσαν τις δυνάμεις τους, ώστε να διευκολυνθεί η μεταφορά στρατού από την Ευρωπαϊκή Τουρκία για να πλήξει την Στερεά. Ήδη, είχαν σημειωθεί οι επιχειρήσεις Αιγυπτίων στην Κρήτη το 1822 και 1823. Συνέχεια των επιχειρήσεων αυτών, ήταν η καταστροφή της Κάσου στις 30 Μαΐου 1824, που στέρησε σοβαρή ναυτική βοήθεια στους εξεγερμένους κριτικούς.
 

Έτσι το θέατρο των επιχειρήσεων μεταφέρεται στα ψαρά. Οι κάτοικοι τους, είχαν γίνει ο φόβος και ο τρόμος για τα μικρασιατικά παράλια απέναντι. Ένα χρόνο πριν, σε μεγάλη επιδρομή στα χωριά του Αλί αγά στο Τσανταρλι, προξένησαν μεγάλες καταστροφές, προβαίνοντας σε λαφυραγωγοί και παίρνοντας αιχμαλώτους. Φεύγοντας οι Ψαριανοί, πήραν από τον φόβο αντιποίνων μαζί τους, τις ελληνικές οικογένειες των περιοχών αυτών, που τις περιέθαλψαν με τον καλύτερο τρόπο. Η μανία των πληθυσμών που καταπονούνται από τις επιδρομές των Ψαριανών, ξεσπάει εναντίον της Περγάμου και της Μαγνησίας, που υπέστησαν πολλά δεινά, προξενώντας συνεχές τα ρεύμα προσφύγων προς τα Ψαρά. Περισσότεροι από εκατόν πενήντα χιλιάδες προερχόμενοι από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας, Κυδωνίες, Μοσχονήσια, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, πέρασαν μέσω Ψαρών στα παράλια Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης, Εύβοιας και ενσωματώθηκαν στους υπάρχοντες πληθυσμούς.
 

Η διαρκείς αυτές επιδρομές, υπέβαλαν τους Τούρκους την ιδέα καταστροφής των Ψαρών και της Σάμου. Οργανώθηκε μεγάλη ναυτική δύναμη, που στις 16 Ιουνίου εμφανίστηκε έξω από το νησί. Η Βουλή, που ανέλαβε τη γενική διοίκηση, ζήτησε τη βοήθεια των δύο άλλων ναυτικών δυνάμεων, Ύδρας και Σπετσών, όπως και της κυβέρνησης. Πρώτη απόπειρα απόβασης γίνεται στις 20 του μηνός και για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται σαλούπες και γαλιότες, κάτι σαν τις σημερινές μαούνες, κατάλληλα διαμορφωμένες για να φέρουν στην πλώρη τους ένα η δύο κανόνια των 40 – 44 λιβρών. Ήταν οι πρόδρομοι των σημερινών αποβατικών σκαφών.
 

Την επόμενη που, κατά τη διάρκεια σφοδρών συγκρούσεων, κατάφεραν μερικά τέτοια πλοιάρια να αποβιβάσουν στρατεύματα στο ανατολικό μέρος, Ήταν η αρχή του τέλους. Οι λίγοι Έλληνες που φύλαγαν το μονοπάτι του Μαρκάκη, νικήθηκαν και οι Τούρκοι βρέθηκαν στα νώτα του υπερασπιστών στον Κάναλο. Με την τροπή αυτή, νέα στρατεύματα αποβιβάζονται ανενόχλητα κι οι μάχες γίνονται εκ του συστάδην. Με μοναδική ψυχραιμία, η Βουλή εξακολουθεί να χειρίζεται την κατάσταση μέχρι τέλους. Δίνονται οι νέες οδηγίες και οι ελληνικές δυνάμεις ανασυγκροτούνται σε συγκεκριμένα μέρη στο νησί. Συνάπτονται πεισματικές μάχες και οι θέσεις των Ελλήνων η μία μετά την άλλη πέφτουν στα χέρια των Τούρκων. Μάλιστα, στη θέση Φτελιό, οι επιθέσεις αποκρούστηκαν τρεις φορές, ώσπου να περικυκλωθούν και να υποχωρήσουν οι λίγοι υπερασπιστές. Μέσα στο στρατώνα πια, χωρίς καμιά ελπίδα σωτηρίας, βάζουν φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάσσονται μαζί με τους Τούρκους. Οι μάχες συνεχίζονται στην πόλη και το Παλαιόκαστρο. Οι τελευταίοι υπερασπιστές, απωθούνται στον μικρό ορεινό όγκο νότια του χωριού, την ολόμαυρη ράχη όπου κατασφάζονται.
 

Πολλοί Ψαριανοί, κατέφυγαν στα καράβια, όμως μάταια, γιατί στα πιο πολλά έλειπαν τα τιμόνια. Έτσι σφαγιάζονται και εδώ η αιχμαλωτίζονται. Σύμφωνα με μία από μνήμης καταγραφή, διασώθηκαν 1181 οικογένειες η 3614 άτομα κατά προσέγγιση. Είναι άγνωστος έστω και σχετικά, που ο αριθμός των νεκρών από τους πρόσφυγες, γιατί δεν έγινε καμία απογραφή πριν η μετά την καταστροφή του νησιού. Όσοι σώθηκαν, έφτασαν στην Σκύρο, Άνδρο, Τήνο, Μύκονο, Σύρο, Πάρο, Κέα, Σπέτσες. Προκειμένου να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους και την κοινότητα τους, οι Ψαριανοί ζήτησαν από την κυβέρνηση για προσωρινή κατοικία το ασφαλές Κάστρο της Μονεμβασιάς.
 

Ο στόλος των Ψαρών, ορίστηκε να αποτελείται από δεκαπέντε μόλις σκάφη και να συμμετέχει στις επιχειρήσεις. Παρά τη συμφορά τους, οι Ψαριανοί έγιναν πρότυπο της αδάμαστης και αδούλωτης ελληνικής ψυχής. Δεινοί πυρπολητές, αναλαμβάνουν τις πιο παράτολμες ναυτικές επιχειρήσεις, αφοσιωμένοι μέχρι τέλους στην κοινή υπόθεση. Για να μπορούμε σήμερα εμείς, να προσπαθούμε να επιβιώσουμε, να καίμε τα δάση και τις σημαίες, να σκοτωνόμαστε στα γήπεδα και να ακούμε για γκρίζες ζώνες …
 

Τα Ψαρά μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, παρέμειναν υπό Ιταλική κατοχή ως το 1912. Η ενσωμάτωσή τους με την Ελλάδα έγινε τον Οκτώβριο 1912. Από τότε διανύουν μια περίοδο σταδιακής προόδου, με σκοπό να αποκτήσουν και πάλι τη παλιά τους αίγλη.
 

Από τις 62 εκκλησίες και ξωκλήσια των Ψαρών, πιο σημαντικές είναι δύο. Ο ιστορικός ναός του Αγίου Νικολάου, δεσπόζει επιβλητικά σε χαμηλό αλλά οχυρωμένο, άλλοτε, βραχώδες ύψωμα, λίγο πιο πάνω από το σπίτι του Κανάρη. Κτίστηκε στο διάστημα 1773 - 1793 με ερυθρίζουσες «Θυμιανούσικες» πέτρες και μάρμαρα φερμένα από διάφορα μέρη, καθώς και , όπως λένε, από το Ιερό του Φαναίου Απόλλωνα της Χίου. Τόσο οι σεισμοί, όσο η παλαιότητα και οι καιρικές συνθήκες, έχουν τραυματίσει το οικοδόμημα και έχουν παρατηρηθεί ρωγμές σε αρκετά σημεία. Γη αυτό, στα τελευταία τρία χρόνια, αφού προηγήθηκαν μελέτες, έχουν ξεκινήσει και οι απαραίτητες εργασίες, που πάντως εκτελούνται με βραδύς ρυθμούς.
 

Η μονή Κοιμήσεως Της Θεοτόκου, βρίσκεται στο βόρειο μέρος του νησιού και θα μπορέσετε να την επισκεφθείτε μόνο έπειτα από συνεννόηση με τον ιερέα. Κτίστηκε τον 16ο αιώνα και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην επανάσταση του 1822, αλλά καταστράφηκε από τους Τούρκους. Ανακαινίσθηκε από τον Ιερομόναχο Αθανάσιο το 1880-90. Το 1983 πέθανε και ο τελευταίος μοναχός. Κάθε χρόνο οι κάτοικοι του νησιού την 1η Αυγούστου μεταφέρουν το Εικόνισμα στο χωριό, κάνουν παρακλήσεις στα σπίτια και μετά τον Εσπερινό του Σωτήρος (6 Αυγούστου) το επαναφέρουν στο Μοναστήρι. Τον δεκαπενταύγουστο, γίνεται τριήμερο πανηγύρι, που οργανώνουν σχεδόν όλοι μαζί οι ντόπιοι Ψαριανοί. Προσφέρεται σε όλους ρεβυθάδα, τόσο νόστιμη, αν και μαγειρεμένη χωρίς λάδι, που ένα ή δύο πιάτα, δεν … αρκούν. Γη αυτό, τα τραπέζια στρώνονται πολλές φορές.
 

Τα Ψαρά αποτελούν πόλο έλξης πολλών επισκεπτών για τις υπέροχες παραλίες τους. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στο νησί υπάρχουν παραλίες διαφόρων τύπων που ικανοποιούν όλες τις προτιμήσεις. Θα βρείτε μεγάλες αμμουδιές, βοτσαλωτές ακρογιαλιές, κλειστούς όρμους κι απάνεμα λιμανάκια.
Μια από τις κοντινότερες στην πόλη παραλίες είναι το Κατσούνι που βρίσκεται στα ανατολικά του οικισμού και συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση. Έχει αμμουδιά και ρηχά νερά. Εδώ διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι το τουρνουά Beach Volley. Στη συνέχεια της παραλίας βρίσκεται ο κόλπος της Αγίας Κυριακής, όπου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας.
 

Στη νότια πλευρά του οικισμού, ανάμεσα στη χερσόνησο της Μαύρης Ράχης και του Αγίου Νικολάου συναντάμε την βοτσαλωτή παραλία του Κάτω Γιαλού. Μια από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού είναι τα Λαζαρέτα. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού και είναι αμμώδης με ρηχά νερά, ενώ μια από τις μεγαλύτερες παραλίες του νησιού είναι η Λάκκα. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού. Σε κοντινή απόσταση από την παραλία βρίσκονται οι βραχονησίδες Νησοπούλα και Άη Νικολάκι. Μια μικρή χερσόνησος χωρίζει τη Λάκκα από την παραλία Αρχοντίκι. Πρόκειται για μια πανέμορφη παραλία που συνδυάζει άμμο κι βότσαλο. Σε απόσταση 100 μ. περίπου από την ακτή βρίσκεται το νησάκι Δασκαλειό. Στον κόλπο του λιμένα των Ψαρών βρίσκεται η παραλία της Λήμνου. Είναι μια υπέροχη βοτσαλωτή παραλία που απέχει 4 χλμ. από την πόλη.
 

Τα λιμάνι των Ψαρών, είναι ασφαλές με όλους τους καιρούς. Προσοχή χρειάζεται μόνο με τους νοτιάδες, όπου το αντιμάμαλο γίνεται ενοχλητικό. Εκτός από τον ντόκο, υπάρχει και μια πλωτή, κάπου 30 μέτρα, πολύ βολική για τα φουσκωτά μας. Ρεύμα θα πάρετε με μπαλαντέζες από τα κοντινά σπίτια και μαγαζιά, στα πλαίσια της μοναδικής φιλοξενίας που προσφέρουν οι ντόπιοι. Νερό υπάρχει, φροντίστε να έχετε αρκετά μέτρα λάστιχο. Πάγος, επίσημα δεν υπάρχει, όμως η καλοσύνη των μελών του τοπικού συλλόγου αλιέων, που διαθέτει παγοποιείο για τις ανάγκες των μελών του, λύνει το πρόβλημα.. Ίσως το επόμενο καλοκαίρι, να λειτουργεί βενζινάδικο. Αν όχι, πράγμα πολύ πιθανό, τα καύσιμα φθάνουν στο νησί με ειδικό δρομολόγια από τη Χίο. Τη διαδικασία, φροντίζει ο κ. Δημήτρης τηλ. 6975 915728. Αυτός κι αν είναι καλός άνθρωπος…
 

Τα Ψαρά προσφέρονται για ήσυχες διακοπές. Είναι ο ιδανικός τόπος για παραθερισμό για όσους θέλουν να αποτοξινωθούν από τους έντονους ρυθμούς και το άγχος της μεγαλούπολης. Το νησί φημίζεται για τα φρέσκα ψάρια και τους αστακούς, που θα βρείτε σε όλες τις ταβέρνες. Επίσης δοκιμάστε τη ντόπια μυζήθρα, κοπανιστή και θυμαρίσιο μέλι για το οποίο επίσης φημίζονται τα Ψαρά. Και για να γίνω πιό σαφής, θα βρείτε το ' ΠΕΤΡΙΝΟ ' καφετέρια - club, δίπλα στα καπετανόσπιτα. Τα ' ΣΠΙΤΑΛΙΑ ' για τα οποία καταθέτω την άποψη μου λίγο πιό κάτω. Το ' ΣΤΕΚΙ ' ταβέρνα - ψητοπωλείο, τις ταβέρνες ' ΞΕΝΩΝΑΣ ' και ' ΔΕΛΦΙΝΙΑ ' την καφετέρια ' ΣΙΡΟΚΟΣ ' και το ' SWEET HOUSE ' καφετέρια - ζαχαροπλαστείο. Όλα, εκτός από τον ' ΣΙΡΟΚΟ ' λειτουργουν χειμώνα - καλοκαίρι.
 

Η πλατεία, είναι τόπος συγκέντρωσης για μικρούς και μεγάλους. Το βράδυ θυμίζει τεράστια παιδική χαρά, καθώς μαζεύονται από νωρίς όλα τα παιδιά που βρίσκονται στο νησί. Κάποιοι από τους ντόπιους, μαζεύονται στο πεζούλι του παλιού τελωνείου για κουβεντούλα, κι εγώ τους έβγαλα “παλιά βουλή”.
 

Και κάτι ακόμη. Αν και από παντού έμεινα ευχαριστημένος, κατά την άποψη μου, στα Ψαρά, βρίσκεται το ωραιότερο εστιατόριο του Αιγαίου. Τα Σπιτάλια, παλιό λοιμοκαθαρτήριο των ναυτικών που επέστρεφαν. Δεν είναι μόνο η κουζίνα του, αλλά η θέση, το περιβάλλον και η τεράστια διάθεση όλων, για να περάσεις καλά.
Φέτος, μας πήρε δέκα μέρες ώσπου να ξεκολλήσουμε από εκεί. Αλλά και όταν το καταφέραμε, προσωρινό ήταν, καθώς προσθέσαμε ένα ακόμη δεκαήμερο, με αφορμή την ανεπανάληπτη πανελλήνια συγκέντρωση ομίλων φουσκωτών σκαφών, που έγινε στη Χίο.

Σχετικό link:

http://psarema-skafos.gr/full_product.php?prod_id=taxidi29

Διαμονή 22740

Ξενώνας ΕΟΤ – 61180 ( Προς το παρόν εκτός λειτουργίας)
Ξενώνας ΨΑΡΑ – 61293
ΚΑΤΩ ΓΙΑΛΟΣ – 61178
ΚΑΒΟΣ - 61140

ΡΕΣΤΑΛΙΑ – 61000
Κουτσοδόντης Αναστάσιος – 61209

Χρήσιμα τηλέφωνα

ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ 210 4226000
ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΧΙΟΥ 22710 44433
ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 22540 28647
ΛΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΨΑΡΩΝ 22740 61252
MINIOTIS LINES (Πρακτορείο Χίου) 22710 24670
ΔΗΜΟΣ ΨΑΡΩΝ 22740 61265
ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 22740 61222
ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ 22740 61277
ΕΛΤΑ 22740 61097