Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου
Όταν κάπου περνάς καλά, με καλούς φίλους, άνεση, καλό αγκυροβόλιο και όμορφα μέρη να δεις, λίγο στενοχωριέσαι να αποχωριστείς το μέρος. Κάπως έτσι ένοιωθα, όταν άφησα το εξαιρετικό μου αγκυροβόλιο, για να μετακινηθούμε νοτιότερα, στην Τέλενδο, με τελικό προορισμό – ημέρας, την Κάλυμνο. Το ταξίδι, είναι μικρό και μάλιστα με συνεχή παρέας, οπτική, δίπλα στα παράλια των νησιών. Ο καιρός, έξω από τη Λέρο, ήταν 5 φρέσκα, αλλά εμείς δεν νοιώθαμε τίποτα. Λίγος αέρας μόνο και άντε τρία στη θάλασσα.
Αφήσαμε πίσω μας τον φιλόξενο όρμο του Ξηρόκαμπου. Αν δεν είχαμε ‘βολευτεί’ τόσο καλά στα Άλιντα, σίγουρα εκεί θα έδενα. Ίσως την επόμενη φορά … Απέναντι από την είσοδο του όρμου, σαν φυσική συνέχεια του κάβου Διαπόρι, βρίσκεται η βραχονησίδα Βελόνα. Το άνοιγμα, είναι περίπου 200 μέτρα και ακίνδυνο. Λίγο πιο χαμηλά, βρίσκονται δύο ακόμη βραχονησίδες, τα Γλαρονήσια. Η προοπτική, είναι να περάσετε από το νότιο άκρο της δεύτερης, κοντά στον κάβο της Καλύμνου και να πλησιάσετε το νησί. Το άνοιγμα ανάμεσα στις δύο βραχονησίδες, είναι λιγότερο από 100 μέτρα, με βάθος μικρότερο από 5 μέτρα. Το στενό της δεύτερης από την Κάλυμνο, είναι λίγο μεγαλύτερο από 100 μέτρα, όμως με ξέρα αλλά και ιχθυοτροφεία. Γι αυτό, η ασφαλέστερη πλεύση, είναι να αφήσετε – με ρότα νότια, τις νησίδες αριστερά σας.
Ο κάβος Τέλος της Καλύμνου, πλέον, απέχει σκάρτο μίλι και από τον κάβο, το ψαροχώρι της Τελένδου, άλλα τέσσερα. Οι ακτές της, είναι αλίμενες και απόκρημνες από αυτή την πλευρά. Προσεγγίζοντας το χωριό, θα δείτε ένα καινούργιο κατάλυμα και λίγο πιο ψηλά, ερείπια του κάστρου. Το καινούργιο κατάλυμα στο νησί και την μικρή παραλία για μπάνιο. Όσο για την απόσταση από την Κάλυμνο, πολλοί την κάνουν κολυμπώντας. Γιατί η Τέλενδος, είναι μια αγκαλιά με την Κάλυμνο.
Όπως και με την Λέρο, τον πρώτο μας προορισμό, παραθέτω πληροφορίες σχετικά με το νησί, την ιστορία, τον τουρισμό, τις υποδομές και την εξέλιξη του. Αν και δεν έχει πολλά να δείξει και βρίσκεται μακριά από τους διαφημισμένους ή γνωστούς τουριστικούς προορισμούς, είναι ένας εξαιρετικός τέτοιος για ηρεμία, χαλάρωση και απομόνωση από τους άγνωστους για το νησί ρυθμούς της πόλης.
Το μικρό νησάκι Τέλενδος βρίσκεται απέναντι από τις παραλίες Μυρτιές και Μασούρι της Καλύμνου, με την οποία κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένο. Στις αρχές του 6ου μ.Χ. αιώνα, μετά από έναν ισχυρό σεισμό, τμήμα του νησιού αποκόπηκε και δημιουργήθηκε η νήσος Τέλενδος. Έχει έκταση 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, είναι 54 κάτοικοι κατά την καλοκαιρινή περίοδο, που μειώνονται στους μισούς περίπου κατά τη χειμερινή. Η Χώρα της Τελένδου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το χωριό Μυρτιές της Καλύμνου και η συγκοινωνία είναι συνεχής, με πλοιάρια από τις 7 το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα.
Υπάρχουν πολλές παραλίες στο νησί, που σχεδόν όλες είναι προσβάσιμες από ξηρά, κάποιες έπειτα από όχι ιδιαίτερα ευχάριστη πεζοπορία κάτω από τον ήλιο, που όμως είναι ιδανικές αν ψάχνετε την απομόνωση. Αν όχι, σε απόσταση 5 - 10 λεπτών με τα πόδια υπάρχουν παραλίες και γωνιές όπου μπορείτε να χαρείτε χωρίς πολυκοσμία το μπάνιο σας. Χόχλακας, Πόθα, Πλάκα, Παραντάιζ.
Η ονομασία Τέλενδος θεωρείται προελληνικής προέλευσης από τους νεότερους ερευνητές. Στους χάρτες των περιηγητών και γεωγράφων του Ύστερου Μεσαίωνα, άλλοτε δηλώνεται το όνομα Agalia ή Klarus, άλλοτε δεν μνημονεύεται το όνομά της και κάποιες φορές δεν αποτυπώνεται καν. Στη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου αναφέρεται «Κλάρος». Περί το έτος 1420 μ.Χ. φιλοξενείται στη Ρόδο από τους Ιωαννίτες ιππότες ο Φλωρεντινός μοναχός και λόγιος Christoforo Buondelmonti για να χαρτογραφήσει τα νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου. Αναφέρεται στη νήσο με το όνομα Τέλενδος, τη χαρακτηρίζει ακατοίκητη, προσθέτει ότι εκεί ζουν κατσίκες και πρόβατα και περιγράφει τα ιστορικά της μνημεία. Τέλος, σε χειρόγραφο ελληνικό πορτολάνο των αρχών του 16ου αιώνα αναφέρεται ότι απέναντι από το Παλαιόκαστρο της Γοργόνας, το σημερινό Καστέλι, στη δυτική πλευρά της Καλύμνου, βρίσκεται ένα ψηλό νησί που ονομάζεται Τέλενδος.
Η ιστορία της Τελένδου είναι αλληλένδετη με εκείνη της Καλύμνου. Η μικρή αλλά ουσιαστική έρευνα που επιτελείται με τις σωστικές ανασκαφές στον οικισμό έχει δώσει σημαντικά ευρήματα, κυρίως των Παλαιοχριστιανικών Χρόνων. Σύμφωνα με αυτές, ο χώρος όπου υπάρχει σήμερα ο οικισμός κατοικήθηκε την Ύστερη Ελληνιστική Περίοδο, επεκτάθηκε στη Ρωμαϊκή Περίοδο και έφτασε στο απόγειό του τα Παλαιοχριστιανικά Χρόνια. Τα κατάλοιπα θεάτρου είναι το πιο σημαντικό από τα λίγα προχριστιανικά μνημεία.
Είναι εμφανής η καταστροφή από τον σεισμό που έπληξε την Κω και την Κάλυμνο το 551 ή 553, όπως περιγράφεται από τον Αγαθία Σχολαστικό. Έτσι εξηγείται, άλλωστε, η δεύτερη οικοδομική φάση στις βασιλικές, στα λουτρά και στα κτίρια του οικισμού, όπως και η καταβύθιση πολλών κτιρίων σε όλο το μήκος της ανατολικής παραλίας του νησιού.
Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε στα μέσα του 7ου αιώνα και οι κάτοικοι μετακινήθηκαν γύρω στα τρία χιλιόμετρα βορειότερα και σε περίπου 300 μ. υψόμετρο. Έχτισαν τα σπίτια τους με δεξαμενές που διατηρούνται μέχρι σήμερα λόγω της εξαιρετικής ποιότητας υδραυλικού κονιάματος που χρησιμοποίησαν ως επίχρισμα.
Ο οικισμός τειχίστηκε προς την πλευρά της θάλασσας και κατασκευάστηκαν δύο πύλες, από τις οποίες η δυτική έφερε πύργο για προστασία και διπλή σειρά τείχους. Στον νέο οικισμό έχτισαν μία μονόχωρη δρομική βασιλική, γνωστή ως Άγιο Κωνσταντίνο, με ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά και χτιστό επισκοπικό θρόνο με σύνθρονο. Τον 11ο αιώνα, οι Τελένδιοι δειλά – δειλά, επέστρεψαν κοντά στη θάλασσα και ξανάχτισαν τμήμα της βασιλικής του Αγίου Βασιλείου. Η διάρκεια ζωής του μεσοβυζαντινού οικισμού είναι αδύνατο να προσδιοριστεί. Μάλλον ήταν σύντομη, καθώς δεν υπάρχουν μεσοβυζαντινές ή υστεροβυζαντινές εκκλησίες στην Τέλενδο.
Οι κάτοικοι μετοίκησαν στην Κάλυμνο. Στις αρχές του 20ού αιώνα εγκαταστάθηκαν στην ανατολική πλευρά της Τελένδου σφουγγαράδες, ψαράδες και ναυτικοί. H Τέλενδος είναι ένας πραγματικός παράδεισος ησυχίας και ηρεμίας, με λιτή ομορφιά και πολλές μικρές ανέσεις.
Καθαρή θάλασσα, μικρές πανέμορφες παραλίες για όλες τις προτιμήσεις, καθαρά καταλύματα πάνω στη θάλασσα, καμιά δεκαριά καφέ, ουζερί, ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, χωρίς καθόλου αυτοκίνητα, θόρυβο και φασαρία. Μόνο πρέφα, τάβλι, μπιλότα και κουβεντολόι με τους ντόπιους, παλιούς ψαράδες και ναυτικούς, που οι ιστορίες τους έχουν πάντα μια ξεχωριστή γοητεία.
Προσεγγίσαμε πρώτα στις Μυρτιές, για να πάρουμε στην παρέα μας ένα ακόμη ζευγάρι φίλους, τον Τάσο και τη Σοφία. Έκαναν εκεί τις διακοπές τους. Έχουμε κάνει πολλά μαζί, με το φουσκωτό και δεν γινόταν να είμαστε χώρια. Και μόλις έγινε και αυτό, πεταχτήκαμε απέναντι, στην Τέλενδο για κολύμπι.
Στην Τέλενδο, δεν θα βρείτε πολλές παραλίες. Όμως αυτές, οι λίγες, είναι καλές. Προτείνω τρεις. Στις δύο μπορείτε να φθάσετε με ολιγόλεπτη πεζοπορία, μετά τα τελευταία σπίτια του οικισμού. Η Τρίτη, βρίσκεται στο μυχό ενός όρμου, κάτω από τον οικισμό. Θα φθάσετε, επίσης με ολιγόλεπτη πεζοπορία, βαδίζοντας νότια, πάνω από το μικρό αλιευτικό καταφύγιο, στην άκρη του οικισμού. Στην πορεία, θα βρείτε δεξιά και αριστερά άλλα μονοπάτια. Μείνετε στην ευθεία.
Μεσημέρι πιά, έπρεπε να φροντίσουμε και την πείνα μας. Στο νησί, υπάρχουν ταβέρνες και καφετέριες. Η κουζίνα, είναι ίδια με αυτή της Καλύμνου. Δοκιμάστε τα «φύλλα», δηλαδή τους ντολμάδες, την κακκαβιά και το «μούρι», που είναι αρνάκι ή κατσικάκι γεμιστό, το οποίο τοποθετείται σε κλειστή πήλινη γάστρα και ψήνεται σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο μια ολόκληρη νύχτα. Επίσης, ζητήστε ντόπια τυριά, όπως τη μαλακιά κοπανιστή και το ξινούτσικο τουλουμοτύρι, που παίρνει το όνομά του από το δέρμα κατσικιού (τουλούμι) μέσα στο οποίο τοποθετείται. Από τα γλυκά του κουταλιού φημισμένα είναι το ντοματάκι και το σταφύλι.
Αν έρχεστε από εκεί λοιπόν, ξέρετε τι θα βρείτε. Αν όχι, όπως εμείς, θα μάθετε τι θα βρείτε στην Κάλυμνο. Το αγκυροβόλιο, είναι το ίδιο εύκολο, όσο και δύσκολο. Με την έννοια, πως δεν υπάρχουν οργανωμένες θέσεις, απλά όπου μπορεί κανείς να βρει, εκεί θα δέσει. Αν δείτε κάποια μέτρα ελεύθερου χώρου στο τσιμέντο, μη κάνετε πολύ … χαρά. Να είστε υποψιασμένοι, γιατί τα βάθη δεν είναι παντού αρκετά.
Όσο οι υπόλοιπη παρέα μου απολάμβανε τον καφέ της, έκανα μια σύντομη βόλτα, για φρεσκάρω το φωτογραφικό μου αρχείο. Δεν θα περιγράψω διαφορές, δεν έχει άλλως τε σημασία. Λίγες ή πολλές, δεν πρόκειται να αλλάξουν τη διάθεση στον παλιό επισκέπτη. Γιατί η Τέλενδος, έχει άλλα ‘προσόντα’. Από αυτά, που δεν βρίσκεις εύκολα …
Είχε ακόμη λίγο φως, όταν λύσαμε για να περάσουμε απέναντι, στην Κάλυμνο. Μπήκαμε στο λιμανάκι της Μελιτσάχας. Όσο περίεργο όνομα είχε το μέρος, τόσο φιλόξενους και καταδεκτικούς ανθρώπους έχει. Χώρος, δεν υπήρχε ούτε για δείγμα. Κάπου απέναντι, στο ντόκο κάτω από το δρόμο, φαινόταν ένα κενό, ανάμεσα σε άλλα δεμένα μικρά σκάφη.
Αλλά τη συνέχεια, θα τη δούμε στην επόμενη ενότητα. Είμαστε Κάλυμνο πιά …