Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Μικρό το νησί, μικρό και το λιμάνι. Θέλει πολύ ψάξιμο η επικράτεια, για να βρεθεί το ανάποδα και να είναι και ασφαλές. Συνήθως, δεν χωράει καρφίτσα και μάλιστα με κάπως μεγάλα σκάφη. Και σαν μικρό που είναι, δεν επιτρέπει να δέσουν σε ντάνες τα πλεούμενα και στον έξω ντόκο. Μόνο στη μπάντα, αν είσαι τυχερός …
 

Η Τήλος είναι ένα από τα Δωδεκάνησα, το έβδομο σε φθίνουσα κατάταξη έκτασης. Βρίσκεται 22 μίλια ΒΔ. της Ρόδου και 222 μίλια από τον Πειραιά. Έχει σχήμα ακανόνιστο και η έκτασή της είναι 61,487 τ.χλμ. ενώ ο πληθυσμός της, κατά την τελευταία απογραφή (2001), ανήρχετο σε 533 κατοίκους. Γενικά το έδαφός της είναι ορεινό και βραχώδες με μία μικρή πεδιάδα στο κέντρο της που καταλήγει στη παραλία του Ερίστου. Υψηλότερη κορυφή είναι του Προφήτη Ηλία με υψόμετρο 650 περίπου μέτρα. Το συνολικό ανάπτυγμα των ακτών της νήσου φθάνει τα 63 χλμ. Στο νησί υπάρχουν τρεις οικισμοί: το Μεγάλο Χωριό με 233 κατοίκους, τα Λιβάδια με 278 και ο Άγιος Αντώνιοςμε 22.
 

Η Τήλος διαθέτει δε πολλά αρχαιολογικά μνημεία. Έγινε γνωστή όταν το 1970 ο καθηγητής παλαιοντολογίας Νικόλαος Συμεωνίδης ανακάλυψε στο σπήλαιο Χαρκαδιό, στην περιοχή της Μυσσαριάς, νεκροταφείο ελεφάντων νάνων οι οποίοι βρέθηκαν απομονωμένοι στο νησί μετά την καταβύθιση της Αιγηϊδος, της οποίας οι κορυφές συνθέτουν το σημερινό αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Στη νήσο εδρεύει μικρό παλαιοντολογικό μουσείο όπου εκτίθενται κάποια από αυτά τα ευρήματα.
 

Όλο το νησί είναι ένα τεράστιο οικολογικό πάρκο και προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες.
 

Παραλίες.

Η μεγαλύτερη και δημοφιλέστερη αμμουδιά της Τήλου είναι η Έριστος με τη λεπτή άμμο. Την τιμούν δεόντως οι λάτρεις του ελεύθερου κάμπινγκ, που στήνουν αντίσκηνα τα καλοκαίρια κάτω από τα αρμυρίκια. Ένα μονοπάτι στην αριστερή της πλευρά καταλήγει σε δύο απομονωμένους κολπίσκους με κόκκινο χώμα. Υπέροχα νερά, βότσαλο και αρμυρίκια για κατασκήνωση στον κολπίσκο Πλάκα μετά τον Άγιο Αντώνιο με τους χαρακτηριστικούς φοίνικες, τα αρμυρίκια και το ξωκκλήσι.
 

Η Πλάκα που βρίσκεται στον όρμο του Αγ. Αντωνίου ξεχωρίζει για τους ευκάλυπτους και τα παγώνια που τριγυρνούν ελεύθερα. Μπορείτε και να κατασκηνώσετε.
 

Τα Λεθρά είναι μια μικρή και απόμερη παραλία με βότσαλο μκαι ήρεμη θάλασσα.
Τέλος με καΐκι από τα Λιβάδια μπορείτε να προσεγγίσετε τις παραλίες Σκάφη (φτάνει και μονοπάτι), Θόλο και Άγιο Σέργιο.
 

Σκάφη, με δύσκολη πρόσβαση αλλά και με καΐκι. Να έχετε ομπρέλα οπωσδήποτε.
Θόλος. Μόνο με καΐκι. Μικρή παραλία με άμμο & βότσαλο που αρχίζει και τελειώνει μέσα σε επιβλητικά γκρίζα και κόκκινα βράχια.
 

Άγιος Σέργιος. Μικρή απομονωμένη και με δύσκολη πρόσβαση, με βότσαλο και ωραία χρώματα.
 

Iστορία
 

Ιστορικά αναφέρεται από τον Όμηρο όπου πρώτοι κάτοικοί της ήταν από τη Ρόδο. Μετά τον Τρωικό Πόλεμο φαίνεται πως κατοικήθηκε από τους Δωριείς. Στην αρχαιότητα η Τήλος φημίζονταν για τα μύρα της και διάφορες αλοιφές και από τον 2ο αιώνα π.Χ. αποτελούσε δήμο των Ροδίων. Στην βυζαντινή περίοδο η Τήλος ανήκε στο στρατιωτικό Θέμα της Σάμου[3], λεηλατήθηκε τόσο από τους Σαρακηνούς όσο και από τους Ενετούς. Αργότερα η νήσος περιήλθε στους Ιωαννίτες Ιππότες (1309) και όταν καταλήφθηκε η Ρόδος από τον Σουλεϊμάν Α΄ τον Μεγαλοπρεπή, το 1522, ακολούθησε τη τύχη των υπολοίπων νήσων. Τον 16ο αιώνα, την εποχή των Ιωαννιτών, η Τήλος αναφέρεται από περιηγητές ως "Επισκοπή" ή "Επισκοπία", πιθανόν από το ακρωτήριο του νησιού Επισκοπή, ενώ στη Πορτολάνα του Δημητρίου Τάγια αναφέρεται με το αρχαίο ίδιο όνομα. Στο "Οδοιπορικό" του Ιακώβου Μηλοΐτη (1673) φέρεται να κατοικείται από 4.000 κατοίκους, (αριθμός που δεν διασταυρώθηκε από άλλη πηγή). Το 1675 η Τήλος καταστράφηκε από το Γάλλο πειρατή Κρεβελιέ και μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα δοκιμάστηκε από επιδρομές Αλγερινών αλλά και Ευρωπαίων πειρατών. Οι ηγούμενοι του μοναδικού μοναστηριού, του Αγ. Παντελεήμονα, διατηρούσαν τα Αρχεία του νησιού και αντιπροσώπευαν τους κατοίκους του σε κάθε δημόσιο θέμα από τον 15ο αιώνα μέχρι το 1948.
 

Μεγάλο Χωριό
 

Είναι η πρωτεύουσα του νησιού και απέχει 7χλμ. ΒΔ από το λιμάνι. Ξεχωρίζει για την απέρριτη νησιώτικη αρχιτεκτονική των πετρόκτιστων σπιτιών. Η βόλτα στα στενά δρομάκια είναι απολαυστική. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το μεσαιωνικό κάστρο που κτίστηκε στη θέση της αρχαίας Τήλου.
 

Κάναμε μια βόλτα στο Μεγάλο Χωρίο. Για τα δεδομένα του τόπου, όντως ήταν μεγάλο. Πολλά σπίτια, αν και ερειπωμένα, μαρτυρούν το μεγαλείο των προηγούμενων χρόνων και είναι παρήγορο το γεγονός, πως αρκετοί, έχουν επιστρέψει και αναστηλώνουν πολλά από τα κτίσματα. Κάποια από αυτά που ήδη βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, έχουν αξιοποιηθεί και λειτουργούν σαν μπαράκια ή με ελαφρύ φαγητό. Ο φωτισμός και το περιβάλλον, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που αξίζει να δείτε και να αισθανθείτε οπωσδήποτε.

Αξίζει να δείτε
 

Μεγάλο Χωριο
• Το μεσαιωνικό κάστρο (βόρεια του χωριού), όπου διασώζονται λείψανα ελληνιστικής ακρόπολης και της εκκλησίας του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Είναι προσβάσιμο από μονοπάτι και προσφέρει μαγευτική θέα.
• Το σπήλαιο Χαρκαδιό (2 χλμ. ΝΑ), όπου το 1971 βρέθηκαν λείψανα των νάνων ελεφάντων, ελαφιών που έζησαν πριν από 45.000-4.000 χρόνια και νεολιθικών κεραμικών και λίθινων εργαλείων. Πάνω από το
σπήλαιο, βρίσκεται το κάστρο της Μεσαριάς (1366), με ερείπια κατοικιών και βυζαντινών ναών.
• Την Παλαιοντολογική Συλλογή, εκτίθενται οστά νάνων ελεφάντων, σχεδιαγράμματα, φωτογραφίες και άλλο πληροφοριακό υλικό γύρω από τις ανασκαφές στο σπήλαιο Χαρκαδιό.
• Τον παραθαλάσσιο οικισμό Άγιος Αντώνιος (2 χλμ. Δ), καταφύγιο αλιευτικών και εκδρομικών σκαφών.
• Το βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα (15ου αι.), σε κατάφυτη περιοχή, με γιγαντιαία κυπαρίσσια και πλατάνια (9 χλμ. ΝΔ). Σώζονται βυζαντινές τοιχογραφίες (13ου αι.) και το ξυλόγλυπτο τέμπλο (18ου αι.).
Λιβάδια
• Το κτίριο του αστυνομικού τμήματος, με θαυμάσια αρχιτεκτονική από την εποχή της ιταλικής κατοχής του νησιού (1912- 1948).
• Το μικρό μεσαιωνικό λιμάνι του Αγ. Στέφανου, με τον φάρο.
• Τις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου (στο λιμάνι), του Αγίου Γεωργίου (στην παραλία) και της Αγίας Άννας (στον λόφο «Καστέλλο»).
• Το κάστρο της Αγιοσυκιάς (15ος αι.), που δεσπόζει στην κορυφή του ορεινού όγκου πάνω από το χωριό.
• Τα εκκλησάκια του Αγίου Νικολάου (14ου αι.) και της Παναγίας Πολίτισσας (1879), σε κοντινή απόσταση από το χωριό.
• Τον γραφικό οικισμό Γερά (2,5 χλμ. ΝΑ), με την πηγή «Δεσπότη Νερό».
 

Σπήλαιο Χαρκαδιό.
 

Το σπήλαιο Χαρκαδιό, βρίσκεται ανάμεσα στο Μεγάλο Χωριό και στα Λιβάδια, σε μια περιοχή στρωμένη με ηφαιστειακή λάβα, και απέχει 3,5 χλμ. από το λιμάνι. Με τις ανασκαφές που έγιναν από το Μουσείο Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, στοΣπήλαιο Χαρκάδιο ανακαλύφθηκαν 15.000 οστά προερχόμενα από 40 νάνους ελέφαντες που είχαν ύψος 120 – 150 εκατοστά και υπάγονταν στο είδος Palaeloxodon antiquus falconi BUSK.
 

Άλλα ζώα που βρέθηκαν με την ανασκαφή αυτή αλλά σε βαθύτερα σημεία, ήταν ελάφια τα οποία εξαφανίστηκαν πριν φτάσουν στο νησί οι ελέφαντες. Έχουν βρεθεί ακόμα οστά από χελώνες, από μικροθηλαστικά, αλλά και θραύσματα από χαυλιόδοντες που πιθανόν να χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία.
 

Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται από το 8000-7000 π. Χ και βρίσκονται στο Παλαιοντολογικό Μουσείο.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
 

Αγροτικό ιατρείο Μ. Χωριού: Τηλ.: 2246044210
Γραφείο τηλειατρικής : http://users.otenet.gr/~timtem/panel.html
Αγροτικό ιατρείο Λιβαδιών: Τηλ.: 2246044219
Ασθενοφόρο: 2246044210, 226044219
Φαρμακείο Λιβάδια: 22246044300
Αστυνομία: Τηλ.: 2246044222
Λιμεναρχείο: Τηλ.: 2246044350
Ταχυδρομείο: Τηλ.: 2246044249
OTE: Τηλ.: 2246044099
ΔΕΗ : Τηλ./Fax: 2246044218
Δήμος Τήλου: Τηλ.: 2246360500, 2246360508-13, 2246044212
ΚΕΠ: 2246360620, 2246070893