Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Άγραφα, είναι η περιοχή που σήμερα απλώνεται στο κεντρικό και βόρειο τμήμα της Ευρυτανίας και το δυτικό του νομού Καρδίτσας. Εξαιρετικά δυσπρόσιτη, με πυκνό φυσικό ανάγλυφο από ορεινούς όγκους, που ανάμεσα τους τρέχουν ποτάμια, παραπόταμοι, ρυάκια και ορμητικοί χείμαρροι, που ο άνθρωπος κατάφερε να ξεπεράσει με αυτά τα καταπληκτικά μνημεία, τα γεφύρια. Είναι χτισμένα σε υψόμετρο 840 μέτρων στην καρδιά της οροσειράς των Αγράφων. Ανήκουν στον καλλικρατικό δήμο Αγράφων ενώ μέχρι το 2010 αποτελούσαν την έδρα του καποδιστριακού δήμου Αγράφων και παραδοσιακό κέντρο της περιοχής στην βόρεια Ευρυτανία. Ο πληθυσμός τους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 616 κάτοικοι. Το 1942, το χωριό κάηκε από τους Ιταλούς, αλλά ανοικοδομήθηκε, διατηρώντας το παραδοσιακό στοιχείο στην αρχιτεκτονική.
 

Για την ονομασία τους υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη λέει πως την περίοδο της εικονομαχίας, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Κοπρώνυμος, ζήτησε να διαγράψουν την ανυπότακτη περιοχή και η δεύτερη πως οι Τούρκοι την ονόμασαν έτσι, γιατί ήταν το μοναδικό κομμάτι που δεν κατέλαβαν και δεν καταχώρισαν στα φορολογικά τους κιτάπια.

Αυτό το καθεστώς παρέμεινε έτσι, μέχρι που την περιοχή ανέλαβε ο Αλή πασάς, τον οποίο σκληρά πολέμησαν κυρίως ο Κατσαντώνης, ο Δίπλας και ο Λεπενιώτης. Σήμερα, τα Άγραφα εξακολουθούν να είναι ίσως η πιο δυσπρόσιτη περιοχή της Ελλάδας και είναι ο κύριος λόγος που παραμένει ανόθευτη και αληθινή. Υπάρχουν χωριά, που το ρεύμα το ρεύμα έφτασε μετά το χίλια 1983 ενώ είναι και ο μοναδικός δήμος οποίος μέχρι πρόσφατα δεν διέθετε ασφαλτόδρομο. Αυτό άλλαξε, και τα πρώτα χιλιόμετρα του δρόμου έχουν ασφαλτοστρωθεί, από τη διασταύρωση μέχρι το γεφύρι του Αγραφιώτη.
 

Η πιο εύκολη πρόσβαση για τα Άγραφα, είναι από τη λίμνη Πλαστήρα. Η διαδρομή από του Κρέντη όμως είναι ασύγκριτα ωραιότερη. Λίγο μετά τον οικισμό, υπάρχει ταμπέλα προς Μάραθο και Άγραφα. Από εκεί αρχίζει ο χωματόδρομος, Θα περάσετε από το Κλεφτολήμερο, μία τοποθεσία με στάνες, την Βαρβαριάδα, και κατόπιν το γεφύρι πάνω από τον Αγραφιώτη. Τέσσερα χιλιόμετρα μετά, υπάρχει διασταύρωση προς Μοναστηράκι. Συνεχίζεται προς Καρβασαρά και έπειτα από δέκα χιλιόμετρα περίπου θα φτάσετε στου δίχαλο όπου ο δρόμος οδηγεί δεξιά προς Άγραφα και αριστερά προς Επινιανά.
 

Ξεκινήσαμε από την Αθήνα, η οικογένεια του φίλου μου Νίκου και η δική μου. Δύο Jeep φορτωμένα με όλα τα απαραίτητα, για μία ‘γεμάτη’ τριήμερη απόδραση στον εκπληκτικό τόπο που λέγεται Ευρυτανία. Έχουμε ξαναπάει, πολλές φορές, αλλά δεν τη χορταίνουμε. Εκεί διαπίστωσα, πόσο ‘εργαλείο’ είναι εκείνο το κόκκινο Lada Niva, που είχα αγοράσει για να κουβαλάω το – τότε - φουσκωτό μου. Ορμητήριο μας, τα σπιτάκια της Ομοσπονδίας των Ταχυδρομικών, έξω από το Κερασοχώρι.
 

Στο Καρπενήσι, αγοράσαμε τα τρόφιμα που χρειαζόμασταν και πήραμε το δρόμο προς Κερασοχώρι. Η διαδρομή, έχει απίστευτη ομορφιά σε όλο το μήκος της. Λίγο μετά το Καρπενήσι, θα βρείτε το Χάνι Μπαγασάκι, εξαιρετικό κατάλυμα – ταβέρνα. Συνεχίζοντας, περνάτε το Καλεσμένο και κατηφορίζετε προς την κοιλάδα του Μέγδοβα. Εκεί, στη γέφυρα δίπλα, λειτουργεί ταβέρνα με μικρό πεστροφείο. Η παλιά σιδηροκατασκευή, αντηχεί περίεργα στην ησυχία του τοπίου, καθώς τα αυτοκίνητα περνούν. Ο δρόμος συνεχίζει ελαφρά ανηφορικός και περνάει μέσα από τη Νέα Βίνιανη. Και μετά από περίπου 15λεπτη διαδρομή, θα φθάσετε στο Κερασοχώρι. Η διαδρομή, είναι συνολικά 45 χιλιόμετρα.
 

Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων στις πλαγιές των νότιων Αγράφων και αποτελεί έδρα του καλλικρατικού δήμου Αγράφων ενώ μέχρι το 2010 αποτελούσε την έδρα του καποδιστριακού δήμου Βίνιανης. Μέχρι το 1930 ονομαζόταν Κεράσοβο. Πριν από αυτά, υπήρξε πρωτεύουσα του παλαιότερου Δήμου Αγραίων, οι οποίοι πήραν το όνομά τους από τους πρώτους κατοίκους της περιοχής. Στο κάστρο του Κερασοχωρίου υπάρχουν ερείπια οικισμού και οχυρού. Κατά την Εθνική Αντίσταση, στο χωριό λειτούργησε το στρατηγείο του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τους Στέφανο Σαράφη και Γιώργη Σιάντο. Το παλιό Κεράσοβο είχε ωραία πέτρινα σπίτια, πλακόστρωτους δρόμους και ισχυρούς προύχοντες. Μερικοί έμεναν σε ιδιόκτητους πύργους, όπως οι Δασκαλόπουλοι.
Τακτοποιηθήκαμε στα καταλύματα, και πιάσαμε τη μπιρίμπα. Μεταξύ μας, έχουν γίνει πολλές μονομαχίες, άντρες – γυναίκες. Που και που, χάνουμε …
Ξημέρωσε ο Θεός ΤΗ μέρα. Απίστευτος ήλιος, καθαρή ατμόσφαιρα, έντονα χρώματα παντού, μυρωδιές του δάσους. Πήραμε το δρόμο για τα Άγραφα. Κατηφορίσαμε για δύο χιλιόμετρα προς του Κρέντη. Σημαντικό χωριό στην περιοχή. Αφήσαμε πίσω μας τον οικισμό και έπειτα από ακόμη δύο χιλιόμετρα, φτάσαμε στη διασταύρωση προς Άγραφα.

Βρίσκεται πάνω σε μια κλειστεί αριστερή φουρκέτα και σήμανση δεν υπάρχει. Θα την καταλάβετε, αν εξακολουθεί και δεν υπάρχει σήμανση, από το πλάτωμα του δρόμου.
Όπως θα διαπιστώσετε, αυτό είναι και το εύκολο κομμάτι του δρόμου. Έτσι, θα φθάσετε εύκολα και ανώδυνα, στη Βαρβαριάδα. Εδώ θα κάνω μία στάση. Όχι όπως παλιά, αλλά για να πω δυο λόγια για τον μπάρμπα Λάμπρο Κοντογούνη. Μια κλασική μορφή, που για δεκαετίες είχε το καφενείο του ανοιχτό στους περαστικούς, έτοιμος και καλόκαρδος να φιλέψει και να περιποιηθεί τον ταξιδιώτη. Ο συνοικισμός Βαρβαριάδα, που πήρε το όνομά της από την παλιά εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, ήταν το σύνορο ενός μοναδικού κόσμου που σχεδόν έχει διαλυθεί σήμερα και ποτέ δεν πρόκειται να ξαναγίνει αυτός που ήταν. Όχι μόνο γιατί ήταν συνώνυμο του σκληρού αγώνα επιβίωσης για τις προηγούμενες γενιές, αλλά γιατί με το στρώσιμο της ασφάλτου, τίποτε δεν είναι ίδιο με πριν. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, ο δρόμος περνούσε μέσα από μια συστάδα θεόρατα πλατάνια, που όταν τα φύλλα τους έπεφταν σκέπαζαν ολόκληρη τη διαδρομή, σαν να την έσβηναν από το χάρτη. Και ο μόνος τρόπος για να αντιληφθείς το δρόμο, ήταν να κινείσαι ανάμεσα στα κενά των δέντρων. Απίστευτες και ανεπανάληπτες εικόνες, που ευτυχώς έχω στο αρχείο μου. Τι ειρωνεία. Όταν δεν υπήρχαν τετρακίνητα και επικοινωνία, ο δρόμος ήταν δύσκολος, δύσβατος και πολλές φορές κλειστός. Τώρα, έχουμε τα μέσα, αλλά λερώσαμε το τοπίο με την άσφαλτο. Θα μου πείτε, το λες εσύ, ο επισκέπτης … Για ρώτησε τους ντόπιους. Είπαμε. Τώρα που έχουμε τα μέσα …
 

Το χάνι που μπάρμπα Λάμπρου, ήταν χτισμένο δίπλα στο ποτάμι, στενά συνυφασμένο με τον τόπο. Τόσο, που οι περισσότεροι, χρόνια τώρα, όταν αναφέρονται στη Βαρβαριάδα, λένε … στου μπάρμπα Λάμπρου. Και όποιος ταξίδευε προς τα χωριά της περιοχής, υποχρεωτικά περνούσε έξω από την πόρτα του. Έτσι και εγώ, κάποια στιγμή, βρέθηκα για το ‘παραδοσιακό’ καφεδάκι και βρήκα μια παρέα να κρατάει ένα φύλλο της εφημερίδας, όπου είχα γράψει για την τελευταία εξόρμηση μου εκεί. Ήταν όλοι ξετρελαμένοι με τον μπάρμπα Λάμπρο. Τη μορφή, το χιούμορ, την απλότητα και την ψυχούλα του. Έφυγε, τέτοια εποχή, πριν από τρία χρόνια. Αυτή τη φορά, πέρασα, αλλά δεν σταμάτησα. Η σημαία, δεν ήταν στο πόστο της.
 

Περάσαμε το γεφύρι. Η διαδρομή, για λίγο, είναι παραποτάμια. Δεν θα σας πω, πόσα σημεία υπάρχουν για στάση … να τα δείτε μόνοι σας … Λίγο πιο πάνω, η διαδρομή γίνεται ανηφορική. Ο δρόμος είναι γενικά βατός. Όταν δεν υπάρχει κακοκαιρία, σαφώς δεν είναι απαραίτητο όχημα εκτός δρόμου για να ανεβείτε στα Άγραφα. Θα περάσετε τη διασταύρωση προς Μοναστηράκι, που βρίσκεται στην άκρη ενός δυσπρόσιτου φαραγγιού. Ένα μικρό οικισμό και συνεχίζοντας θα φθάσετε στο γεφύρι των Αγράφων. Οι ντόπιοι το λένε πετρογέφυρο, βρίσκεται στην αρχή του ανηφορικού τσιμεντόδρομου που οδηγεί στο χωριό, κοντά στον αναπαιλωμένο νερόμυλο και ενώνει τις όχθες του ρέματος Μπαρτσιά. Κτισμένο πιθανόν το 17ο αιώνα σήμερα έχει παροπλιστεί και χρησιμοποιείται μόνο από τους περιπατητές. Η πρόσβαση, θέλει λίγη προσοχή, καθώς τα πρώτα μέτρα στη βάση του, έχουν αντικατασταθεί με πρόχειρη κατασκευή από ξύλα.
 

Τα τελευταία τέσσερα χιλιόμετρα, έχουν στρωθεί με τσιμέντο. Οι φουρκέτες διαδέχονται η μία την άλλη, ώσπου ο ανήφορος τελειώνει. Στη μέση του χωριού, μπροστά από το Δημαρχείο των Αγράφων είναι η μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία με τα πελώρια αιωνόβια πλατάνια και τις δροσερές βρύσες. Τ\\\' Άγραφα είναι ένα μοναδικό χωριό, πνιγμένο στη βλάστηση και τα νερά, ένας μοναδικός τόπος για αποδράσεις και γνωριμία με την αληθινή φύση και την πραγματική ορεινή εμπειρία.
 

Στ\\\' Άγραφα υπάρχουν πολλές εκκλησίες. Στο κέντρο του χωριού ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου. Κτίστηκε το 1900 και είναι ο προστάτης Άγιος του χωριού. Η παμπάλαια εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που κτίστηκε το 1610, με σπάνιες αχρονολόγητες τοιχογραφίες και η εκκλησία της Παναγίας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που κτίστηκε το 1600, σε ύψος 980 μέτρα. Στις εκκλησίες των Αγράφων τελευταία προστέθηκε και η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, στον ομώνυμο λόφο. Στον συνοικισμό Σάϊκα υπάρχει το μοναστήρι της Αγίας τριάδας που κτίστηκε το 1641.
 

Απίστευτος ο καιρός. Νηνεμία, ηλιοφάνεια, θερμοκρασία 15 βαθμοί. Πιάσαμε στασίδι στην ταβέρνα του Γατή, δίπλα στην εκκλησία. Αλλού τα παιδιά και αλλού εμείς, ο καθείς με το ποτό και το φαί του. Τσιπουράκι – ντόπιο, λουκάνικο – ντόπιο, πατάτες – ντόπιες, λάχανο – ντόπιο, φέτα, λάδι, μαρούλια, κοψίδια … Σαν πολλά λέω για το φαί; Ε, ο καιρός βλέπετε … Ρουφήξαμε και τις καφεδιές μας στον απόηχο, περιμένοντας και το τρίτο ζευγάρι της παρέας, που αφίχθη απνευστί δια τα περαιτέρω. Δεν πρόκαμαν οι άνθρωποι …
Τους πήραμε έτσι, νηστικούς, και αργά το απόγευμα, πήραμε τον κατήφορο. Στάση για τον δικό τους ανεφοδιασμό στην ταβέρνα ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ του πετρογέφυρου, που εκτός από την εξαιρετική του θέση, έχει αντίστοιχη κουζίνα και με πέστροφα από τη γούρνα δίπλα. Μέχρι πρόσφατα, λειτουργούσε μέσα στην αίθουσα νεροτριβή. Τεράστιο το τζάκι, μας χώρεσε όλους τριγύρω, για ένα δίωρο που ακόμα θυμόμαστε.
 

Μας πήρε τρία τέταρτα, μέχρι το Κερασοχώρι. Τα σπίτια ήταν ζεστά, με τη θέρμανση στη συντήρηση και το τζάκι άναψε εύκολα. Χωριστήκαμε σε … σπιτάκια, με ποτά, μπιρίμπα και χορό. Στα χνάρια της μέρας, η βραδιά ήταν απίστευτη.
 

Πρωινό με το ραχάτι μας. Ήταν και τα παιδιά, βλέπετε … Μεσημέριασε σχεδόν, όταν πήραμε το δρόμο για το Χρύσω. Ένα χωριό δέκα χιλιόμετρα μακριά, με βατό χωματόδρομο και λίγο άσφαλτο στο τέλος. Το πρώτο μισό της διαδρομής, γίνεται σε ανοικτό πεδίο. Έπειτα, το τοπίο αλλάζει. Ο δρόμος περνάει μέσα σε φαράγγι με απόκρημνους, κάθετους όγκους αριστερά και το ποτάμι να κυλάει δεξιά. Ώσπου, σε μια στροφή περίπου δύο χιλιόμετρα πριν από τον οικισμό, δίπλα σε ένα πλάτωμα, θα βρείτε το ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, καρφωμένο στο βράχο, μέσα σε μια πελώρια εσοχή. Και απέναντι, το πέτρινο γεφύρι, που ακόμη και σήμερα εξυπηρετεί την πεζοπορική διαδρομή, με την πηγή από τρεχούμενο να προσφέρει τη δροσιά της.
 

Στο χωριό, ζουν περίπου πενήντα κάτοικοι το χειμώνα. Ο οικισμός είναι καθαρός και περιποιημένος. Στις επιπτώσεις της κρίσης, το κλειστό καφενείο στην πλατεία. Ακολουθώντας το πλακόστρωτο μονοπάτι, έπειτα από δύο μόλις λεπτά πεζοπορίας, θα βρεθείτε σε ένα εκπληκτικό τοπίο με καταρράκτες και βάθρες. Το μέρος είναι κατάλληλα διαμορφωμένο για τους επισκέπτες, που θα απολαύσουν πραγματικά το τρεχούμενο νερό στις βρύσες και θα ξεκουραστούν κάτω από τα θεόρατα πλατάνια.
 

Δεν μπορούσαμε να αποφασίσουμε που θα ψήσουμε μέρος από τις προμήθειες. Μέχρι να γίνει αυτό, πετάχτηκα μέχρι το Κερασοχώρι και απόλαυσα την ΠΑΝΑΘΑ να ρίχνει τρία τεμάχια. Όσο πάμε και καλύτερα. Και άσε τους απέναντι να μουρμουρίζουν. Ρόδα είναι … Αφού δροσίστηκα με το αποτέλεσμα, ευφράνθηκα με τα κοψίδια που εν τω μεταξύ πήραν απόφαση οι υπόλοιποι και έψησαν έξω από τα σπιτάκια. Μιλάμε για ΤΟ φαγοπότι στα όρθια. Και μετά, χοροί κλπ. Α ρε Στουρνάρα, εδώ πρέπει να βάλεις φόρους …
 

Ανάποδα τη διαδρομή, με αρκετή βροχή όμως. Όχι ενοχλητική, αλλά πάντα χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή. Έγιναν και άλλα ‘σκηνικά’ αλλά μη το παρατραβάμε κιόλας. Πως το λένε ρε παιδί μου, πήρα βαθιά ανάσα …

Οι ξενώνες στα Άγραφα

«ΚΥΡΑ ΝΙΚΗ» (22370 93209). Συγκρότημα ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων που στεγάζεται σε όμορφο πέτρινο κτίριο. Στα συν το ενισχυμένο πρωινό με χωριάτικα αυγά, μαρμέλαδες, τηγανίτες κλπ.
Ο ξενώνας «ΠΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ» (22370 93220) ανήκει στην κατηγορία των «τριών κλειδιών». Τα δωμάτια διαθέτουν θέα στα βουνά των Αγράφων, ενώ υπάρχει σέρβις όλο το εικοσιτετράωρο και ιδιωτικό παρκινγκ.

Ταβέρνες – Καφενεία στα Άγραφα

Γατής Πάνος 22370-93283 ( καφενείο - ψιλικά )
Γατής Χαράλαμπος 6977-702974 ( ταβέρνα - καφενείο )
Καραλής Δήμος 22370-93341 ( καφενείο - ψιλικά )
Κίτσιος Τάκης 22370-93249 ( ταβέρνα - καφενείο )
Κίτσιου Αγόρω 22370-93248 ( καφενείο - ψιλικά )
Χόντος Παναγιώτης 22370-93229 ( ταβέρνα - σουβλάκια )

Στον δρόμο Καρπενησίου - Αγρινίου (8ο χλμ.) λειτουργεί το εστιατόριο ταβέρνα, «ΧΑΝΙ ΜΠΑΓΑΣΑΚΙ» (22370 21360), ανοικτό και καθημερινές .

Στον ΚΡΕΝΤΗ ο αγροτουριστικός «ΞΕΝΩΝΑΣ ΜΑΚΚΑ» (22370 31350 & 31313, www.makkashotel.com) κτισμένος στο ψηλότερο σημείο του χωριού, διαθέτει 10 δωμάτια με θέα, φιλικό περιβάλλον και εστιατόριο όπου θα δοκιμάσετε εκτός των άλλων και τοπικά πιάτα (22370 31350).