Επιμέλεια : Δημήτρης Καραγεωργίου
Γιώργος Στογιάννης. Με τα μάτια ενός καπετάνιου. Η θάλασσα Αραφούρα.
Τον Οκτώβριο του 1979, ήμουν μέλος μιας ομάδας ερευνών της κολοσσιαίας εταιρείας πετρελαίων TEXACO. Είχε ανακαλυφθεί κοίτασμα, στα βάθη της ζούγκλας Παπούα, στη Νήσο Νέα Γουινέα, στον Ειρηνικό ωκεανό. Οργάνωσαν λοιπόν, μια πολύ μελετημένη και καλά εφοδιασμένη αποστολή. Συμμετείχαν και άλλες ομάδες ερευνών. Η δική μας δουλειά, ήταν να εξερευνήσουμε, χαρτογραφήσουμε και βυθομετρήσουμε τον ποταμό Fly. Να διαπιστώσουμε, κατά πόσο είναι πλωτός, για σχετικώς μεγάλα πετρελαιοφόρα, που θα μετέφεραν το ακατέργαστο πετρέλαιο στον … πολιτισμό. Επίσης, έπρεπε να πλεύσουν έως τις πηγές του πετρελαίου και φορτηγά βαπόρια, για τα απαραίτητα εφόδια των εγκαταστάσεων. Πριν ξεκινήσουμε από τοSan Francisco, μας ενημέρωσαν σε ειδικά σεμινάρια, για όλα όσα θα έπρεπε να γνωρίζουμε στον σχεδόν ανεξερεύνητο εκείνο τόπο.
Από εκεί, μέσω Χαβάης, πετάξαμε για Αυστραλία. Επίσης από το Sydney, πετάξαμε για το Port Darwin και από εκεί, με ναυλωμένο πλοιάριο, ονόματι Kakadu, στη θάλασσα Αραφούρα και μέσω του Torres Strait στη θάλασσα των Κοραλλιών και στον κόλπο Παπούα, όπου βρίσκονται οι εκβολές του έως τότε αχαρτογράφητου ποταμού Fly. Είχαν ειδοποιηθεί και οι τοπικές αρχές, που μας παραχώρησαν στρατιωτική συνοδεία για την ασφάλεια μας. Το Kakadu, είχε επαρκείς χώρους για την ενδιαίτηση όλων των μελών της αποστολής, χώρους για τη μεταφορά των εφοδίων μας και επί του καταστρώματος, δύο βενζινακάτους και τέσσερα Jeeps που ανεβοκατέβαζε με μπίγα. Έμενε συνεχώς μαζί μας και θα προχωρούσε όσο προχωρούσαν οι έρευνες. Οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες, με τα αυτοκίνητα και τον εξοπλισμό τους, μας ακολουθούσαν παντού, μεταφερόμενοι με μέσο του πολεμικού ναυτικού της Αυστραλίας. Οι αρχές της Αυστραλίας, μας παραχώρησαν αρκετές αεροφωτογραφίες και χάρτες της εποχής του πολέμου, όταν είχαν κατακτήσει το νησί οι Ιάπωνες.
Δεν θα περιγράψω τώρα τα βάσανα μας σε εκείνο τον άγνωστο κόσμο. Σε όλα τα απίθανα, είχαμε και τις διενέξεις των ντόπιων. Ήταν πέντε διαφορετικές φυλές μέσα στη ζούγκλα. Παπούανς, Μελανήσιοι, Νεγρίτος, Μικρονήσιοι και Πολυνήσιοι. Ρατσισμός σε υπερθετικό βαθμό. Έλυναν ξαφνικά και πάντα τις διαφορές τους με τα μαχαίρια. 30 με 40 πόντους λάμα. Όχι σαν εμάς, που λύνουμε τις διαφωνίες μας με φθηνές φιλοσοφίες στα καφενεία.
Να αναφέρουμε μερικά στοιχεία αυτού του τόπου. Στο σύνολό της, η Νέα Γουινέα, είναι η δεύτερη σε μέγεθος νήσος του πλανήτη. Το πλησιέστερο σημείο της στην Αυστραλία, βρίσκεται στο Torres Strait, που χωρίζει τη θάλασσα Αραφούρα, από τη θάλασσα των Κοραλλιών, στον κεντρικό Ειρηνικό ωκεανό, λίγο πιο νότια από τον Ισημερινό. Το κράτος Παπούα – Νέα Γουινέα, είναι το νότιο – ανατολικό τμήμα του νησιού, που περιλαμβάνει επίσης τα νησιά Νέα Αγγλία και Νέα Ιρλανδία. Η χώρα αυτή, κατακτήθηκε κατά σειρά από Πορτογάλους, Ισπανούς, Ολλανδούς, Άγγλους, Γερμανούς, Αυστραλούς, και Ιάπωνες. Έχει προϊόντα : Χρυσό, άργυρο, καουτσούκ, κοβάλτιο, καφέ, μαργαριτάρια και τελευταία, πετρέλαιο. Βροχοπτώσεις, πολύ πυκνές και χειμαρρώδεις. Οι αυτόχθονες, πιστεύουν στα πνεύματα των νεκρών και κάνουν θυσίες, ως και τελετές μύησης των νέων. Επίσης, η μαύρη μαγεία, είναι πολύ διαδεδομένη. Παρακολούθησα μια τέτοια τελετή, αλλά δεν με έπεισαν.
Σε κάποια φάση των χαρτογραφήσεων με ξενάγησαν και στα ορυχεία χρυσού. Ήταν η δεύτερη φορά, που έπιασα ακατέργαστο χρυσό στα χέρια μου. Μερικά κομματάκια, σε μέγεθος ποταμίσιων χαλικιών. Όταν τα άφησα στο τραπέζι, παρατήρησα ότι είχε μένει λίγη χρυσόσκονη στα χέρια μου. Από ότι μαθαίνω, σε όλο το νησί, υπάρχουν ακόμη περιοχές ανεξερεύνητες. Το τροπικό κλίμα, οι πυκνές ζούγκλες και οι άγριες φυλές, δυσκολεύουν κάθε προσπάθεια. Το περίεργο είναι, ότι σχεδόν στον Ισημερινό, υπάρχουν χιόνια στα βουνά της. Φυσικά, σε υψόμετρο άνω των 5.000 μέτρων. Υπάρχουν επίσης και μερικά ηφαίστεια. Όλοι οι ντόπιοι, πάντα ανέφεραν με τρόμο την έκρηξη της 18ης Ιανουαρίου 1951, του όρους Lamington, με θύματα 3.000 νεκρούς.
Να υπενθυμίσουμε τώρα, τις μεθόδους, τους τρόπους υπολογισμού και τα όργανα που χρησιμοποιήσαμε, όσο μας άφησαν ήσυχους τα ανεκδιήγητα κουνούπια, που είναι η κατάρα αυτού του τόπου, αλλά και της κάθε ζούγκλας. Οι χρησιμότεροι χάρτες για στεριανή αποτύπωση, είναι οι τοπογραφικοί, γιατί μας παρέχουν και υψόμετρα. Εάν υπάρχει τέτοια περίπτωση να χρησιμοποιηθούν, ασφαλώς θα είναι οι ‘γενικοί τοπογραφικοί’. Κάναμε όμως και χρήση των Plotting Sheets, δηλαδή φύλλα που δείχνουν μόνο τους μεσημβρινούς και τους ανάλογους παραλλήλους γεωγραφικού πλάτους. Επάνω σε αυτά, αποτυπώθηκαν τελικώς τα αποτελέσματα των υπολογισμών μας για την τοπική χαρτογράφηση. Μετά τον προσδιορισμό ορισμένων χαρακτηριστικών σημείων, με γνωστές συντεταγμένες που έχουν το ρόλο βασικών στιγμάτων, όπως κορυφές βουνών, καταρρακτών, ηφαιστείων, εκβολές ποταμών, ξεκινούμε τη μέθοδο των τριγωνισμών και τη χρήση του Πυθαγορείου θεωρήματος, για τον προσδιορισμό των δευτερευόντων σημείων. Για τον καθορισμό των στιγμάτων, μας βοήθησε και ο εξάντας φυσαλίδας. Δια τους τριγωνισμούς, έγινε μεγάλη χρήση Θεοδόλιχου με μικρό τηλεσκόπιο. Ακόμη και τα Jeeps επιστρατεύσαμε για στίγματα εξ αναμετρήσεως, που προϋποθέτουν ξεκίνημα από γνωστό σημείο γεωγραφικών συντεταγμένων, σταθερή πορεία και χρονομέτρηση.
Μια πολύ καλή μαγνητική πυξίδα, ήταν τελείως απαραίτητη. Η χρήση της πάντως ήταν πού δύσκολη, επειδή η θέση μας ήταν η χειρότερη, για να βασιστούμε σε μαγνητικό προσανατολισμό. Διότι πρώτον. Βρισκόμαστε λίγο πιο νότια από τον Ισημερινό και δεν γινόταν να μας βοηθήσει ο πολικός αστέρας, για έλεγχο της πυξίδας. Δεύτερον, διότι ως σημείο αναφοράς, θα έπρεπε αν έχουμε το Νότιο μαγνητικό πόλο, αλλά και πάλι δεν μας βοηθούσε ο Σταυρός του νότου. Ήταν πολύ χαμηλά. Τρίτον, διότι δεν γνωρίζαμε τη σύσταση του υπεδάφους, εάν περιείχε μεταλλεύματα, που θα ασκούσαν επιρροή στις ενδείξεις της. Οπότε, χρειαζόταν να παρατηρήσουμε ουράνια σώματα για προσανατολισμό, έπρεπε πάντα με την προχώρηση του χρόνου, ν υπολογίζουμε την Αλλαγή του Αζιμούθ.
Ο ήλιος, οι αστέρες και η σελήνη, ανατέλλουν κοντά στις 90ο, η προχώρησις του Αζιμούθ γίνεται με αργό ρυθμό και πάντα τους προτιμούσαμε. Εάν κάναμε έρευνα και χαρτογράφηση σε έρημο,, ή άδενδρη πεδιάδα ή πάγους, οι μέθοδοι της αστρονομικής ωκεανοπλοΐας θα αρκούσαν απαράλλακτοι. Αφού όμως τα δένδρα σου σκεπάζουν ακόμη και τον ουρανό, τότε η μόνη λύσις είναι οι αεροφωτογραφίες. Στη δική μας περίπτωση, ήταν δύσκολη τέτοια ρύθμιση, διότι το πλησιέστερο αεροδρόμιο ήταν πολύ μακριά, αλλά δεν είχε και τις ανάλογες ευκολίες. Το πρόβλημα, το λύσαμε με πατέντα. Δηλαδή, χρειαζόμασταν την αντιστοιχία από την, γνωστού στίγματος κορυφή ενός λόφου, προς μία καμπή ποταμού. Στείλαμε λοιπόν δύο βοηθούς στην κορυφή ενός λόφου, μαζί με τον Θεοδόλιχο. Ανεβάσαμε και ένα τρίτο βοηθό στην κορυφή ενός δένδρου, στην καμπή του ποταμού, μαζί με ένα καθρεφτάκι. Με τη βοήθεια του ήλιου, το καθρεφτάκι σηματοδότησε τη θέση μας και ο Θεοδόλιχος μας έδωσε την αντιστοιχία. Ο υπολογισμός της απόστασης ήταν εύκολος, λόγω της μικρής γειτνίασης,
Βυθομετρήσεις του ποταμού, κάναμε με τη βενζινάκατο και σκανταγιάραμε με το χέρι. Το ηχοβολιστικό στα ποτάμια δεν είναι αποδοτικό, γιατί έχει πυκνές επιστροφές λόγω της λάσπης. Στ σημεία που πιάναμε ρηχά, αφού τα μετρούσαμε επανειλημμένα, τα σημειώναμε στο χάρτη και βέβαια, ποντίζαμε μόνιμη σημαδούρα. Σκοπός μας, ήταν να ερευνήσουμε εάν θα μπορέσει αυτό το ποτάμι, να δεχθεί βαπόρια μεταφορικής ικανότητας τουλάχιστον έως και 30.000 τόνων. Υπήρχε μεταξύ μας και ειδικό συνεργείο με δύτες, για τις ανατινάξεις υποβρύχιων βράχων, όπου και όταν χρειαζόταν. Ο ποταμός Fly, έχει πλημμύρες από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο. Επειδή έπρεπε να επαληθευτούν οι βυθομετρήσεις και κατά την εποχή της ξηρασίας. Σήμερα, με τη χρήση του GPS, όλα γίνονται πολύ πιο απλά.
Στις ζούγκλες αυτού του νησιού, υπάρχουν 22 είδη από δηλητηριώδη φίδια, με ‘αρχηγό’ την cobra. Επίσης, κροκόδειλοι σε αφθονία στο ποτάμι. Μου φάνηκαν ακίνδυνοι. Ίσως, επειδή δεν μας πλησίασαν. Μας πρόσεχαν οι στρατιώτες και μόλις πλησίαζε κροκόδειλος, πυροβολούσαν στον αέρα, ή του έριχναν χειροβομβίδα κρότου και έκανε μεταβολή το θηρίο. Πάντως, να πούμε και κάτι ευχάριστο, σε εκείνη τη ζούγκλα, ζουν μερικά από τα περίφημα παραδείσια πουλιά. Είναι απερίγραπτη η ομορφιά τους. Δεν έμεινα εκεί πολύ καιρό, γιατί έπρεπε να επιστρέψω στην Olympic Maritime S.A. στην οποία εργαζόμουν ανελλιπώς από το 1950. Αργότερα, έμαθα πως εκείνη η πετρελαιοπηγή, απέδιδε στην αρχή 500.000 τόνους κατ’ έτος, τουλάχιστον για τα πρώτα δέκα χρόνια.
