Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου
Τα οχτακόσια χιλιόμετρα που χωρίζουν την Κομοτηνή από την Αθήνα, είναι μία από τις πιο μεγάλες διαδρομές στον ελληνικό χώρο. Το οδικό δίκτυο που βελτιώνεται συνεχώς, θα παρέχει τη δυνατότητα στον επισκέπτη, ακόμα πιο γρήγορης πρόσβασης.
Και καλά για τα πεντακόσια χιλιόμετρα μέχρι τη Θεσσαλονίκη, η κατάσταση είναι λίγο ως πολύ γνωστή, μετά από εκεί, η πρόσβαση ακούει στο όνομα Εγνατία οδός. Ένας πραγματικά σύγχρονος δρόμος, όπου η διαδρομή είναι ασφαλής, εύκολη και ευχάριστη.
Ήδη από τον 4ο αι. μ.Χ., ευρήματα μαρτυρούν την ύπαρξη μικρού οικισμού στη θέση της σημερινής Κομοτηνής. Η θέση της πάνω στην Εγνατία οδό, που συνέδεε το Δυρραχίου με την Κωνσταντινούπολη της εξασφάλιζε σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Γι αυτό, κι ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α’ (379 – 395) την οχύρωσε με τείχος. Το τείχος έμεινε ανέπαφο μέχρι το 1363. Οι Τούρκοι, κατά τη διάρκεια εισβολών τους, κατέστρεψαν ένα μέρος του κάστρου και έχτισαν με τις πέτρες του τζαμιά. Η κυριαρχία τους θα διαρκέσει πέντεμισι αιώνες .Όπως μαρτυρεί οθωμανικό κατάστιχο, η διαδικασία αλλαγής του εθνικού χαρακτήρα της πόλης, δεν ήταν ούτε εύκολη αλλά ούτε και σύντομη. Σύμφωνα με αυτό, στα 1530, δυο αιώνες μετά την κατάκτηση της πόλης, λειτουργεί μόλις ένα τζαμί και μερικά μετζίτια. Σύμφωνα με την μαρτυρία του περιηγητή Pierre Belon, στα 1548, η πόλη κατοικείται από Έλληνες και ολίγους Τούρκους. Θα χρειαστεί να ακολουθήσουν στους επόμενους αιώνες, μαζικοί εποικισμοί με μουσουλμάνους της Ανατολίας, καθώς και η προσχώρηση των Πομάκων στο Ισλάμ για να αλλοιωθεί τελικά η φυσιογνωμία της Κομοτηνής.
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, συμβαίνουν σημαντικά γεγονότα, όπως η ελληνική επανάσταση, οι μεταρρυθμίσεις του Χαττι Χουμαγιουν και η συνεχής εξασθένηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που αφήνουν περιθώρια προόδου στα υπόδουλα έθνη. Έτσι οι αρχές του εικοστού αιώνα, βρίσκουν την ελληνική αστική κοινότητα της Κομοτηνής, να κατέχει τα σκήπτρα του εισαγωγικού και εξαγωγικού Εμπορίου, που διενεργείται πλέον μέσω του σιδηροδρόμου. Τα προϊόντα της εύφορης πεδιάδας, καπνός, σιτηρά, διακινούνται από τους Έλληνες εμπόρους Και ο πλούτος που σωρεύεται διευκολύνει στο χτίσιμο των πρώτων ατμόμυλων, το αλεύρι των οποίων καλύπτει τις ανάγκες της περιοχής. Χτίζονται επίσης και πολλά αρχοντικά, κάποια από αυτά σώζονται ακόμη και σήμερα.
Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, προκάλεσε τη μαζική εγκατάσταση δεκάδων χιλιάδων μουσουλμάνων προσφύγων, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να ιδρυθούν νέες συνοικίες και που όμως δεν αναχαίτισε την πρόοδο των χριστιανών. Μέσα από διάφορους φορείς, αναπτύσσονται τα γράμματα και τέχνες. Κυκλοφορούν αδιάλειπτα όλες οι ελληνικές εφημερίδες της Κωνσταντινούπολης. Μεγάλοι ευεργέτες φροντίζουν με δωρεές τους, για την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων.
Η δεκαετία του 1910, βρίσκει την πόλη κάτω από βουλγαρική κατοχή και σε εξέλιξη σχέδιο για τον πλήρη εκβουλγαρισμό της. Οι συνέπειες είναι καταστρεπτικές όχι μόνο για τους χριστιανούς αλλά και για τους μουσουλμάνους της Θράκης. Είναι χαρακτηριστική η έκφραση της εποχής πως η Θράκη μετετράπη σε απέραντη
" κοιλάδα Κλαυθμώνος ".
Στις 14 Ιουλίου 1913, με το τέλος του δεύτερου βαλκανικού πολέμου ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στην πόλη και η σημαία μας κυματίζει στο Διοικητήριο - το δικαστικό Μέγαρο σήμερα. Λίγες μέρες αργότερα, στις 28 Ιουλίου 1913 η συνθήκη του Βουκουρεστίου επιδικάζει την περιοχή στην ηττημένη Βουλγαρία. Παρά τις πιέσεις, η ελληνική κυβέρνηση σέβεται την συνθήκη. Έτσι οι χριστιανοί και μουσουλμάνοι ενωμένοι, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, ίδρυσαν την βραχύβια Δημοκρατία της Γκιουμουλτζινας, με πρωτεύουσα την Κομοτηνή. Η βουλγαροτουρκική συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, στις 16 Σεπτεμβρίου 1913 αίρει και τα τελευταία εμπόδια για την στρατιωτική κατάληψη της περιοχής και τα βουλγαρικά στρατεύματα εισέρχονται στην πόλη. Άλλοι κάτοικοι θα εκτοπιστούν στο εσωτερικό της Βουλγαρίας, άλλοι θα φυλακιστούν και άλλοι θα καταφέρουν να διαφύγουν στις πόλεις της ελεύθερης Ελλάδας. Ώσπου, στις 14 Μαρτίου 1920, μετά το τέλος του Α’ παγκοσμίου πολέμου, το νοτιοδυτικό τμήμα της Μεγάλης Θράκης ενσωματώνεται στην Ελλάδα και η ελληνική σημαία κυματίζει πλέον μόνιμα στην Κομοτηνή.
Στο κέντρο της πόλης, δεσπόζει που Πύργος του Ωρολογίου, που χτίστηκε στα 1884, την εποχή του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ. Στη δεκαετία του 1950, έγιναν αρχιτεκτονικές επεμβάσεις και πήρε τη σημερινή του μορφή. Πίσω από τον Πύργο υψώνεται ο μιναρές του τεμένους Γενί τζαμί, από τον εξώστη του οποίου ο μουεζίνης καλεί τους πιστούς του Ισλάμ στην προσευχή. Στο προαύλιο όπου στεγάζεται και η Μουφτεία της Κομοτηνής. Ο χώρος είναι επισκέψιμος, αρκεί να τηρηθούν ορισμένοι τυπικοί κανόνες, όπως το βγάλσιμο των παπουτσιών. Δίπλα στο συγκρότημα βρίσκεται η πεζοδρομημένη εμπορική οδός Ερμού, ενώ στην απέναντι πλευρά η παραδοσιακή πλατεία του Ηφαίστου. Εκεί είναι συνωστισμένα τα εργαστήρια του λευκοσιδήρου, τα γνωστά τενεκετζίδικα, που δίνουν ένα μοναδικό χρώμα στην αγορά της πόλης.
Η αγορά της Κομοτηνής, παρουσιάζει μεγάλη εμπορική κίνηση, μέσα από ένα δίκτυο πεζόδρομων. Πρόκειται για μία από τις καλύτερες αγορές της Θράκης, τόσο σε ποικιλία εμπορευμάτων όσο και σε τιμές, κάτι που προσελκύει επισκέπτες από όλες τις γειτονικές περιοχές. Ανάμεσα σε άλλα, αξίζει μία βόλτα στα παλαιοπωλεία με τις πολλές αντίκες που διαθέτουν. Και βέβαια αξίζει να σημειώσουμε, τη λαϊκή αγορά - παζάρι - της πόλης, που γίνεται κάθε Τρίτη, από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Εκεί οι άνθρωποι από όλη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη εκθέτουν τα εμπορεύματα τους, σε πολύ χαμηλές τιμές.
Από τους ωραιότερους χώρους, είναι το δημοτικό πάρκο, δίπλα στην κεντρική πλατεία με έκταση 21 στρεμμάτων. Πυκνή βλάστηση, παιδική χαρά, ζωολογικός κήπος, τεχνητή λίμνη, καφετέρια, αναψυκτήριο, και βραδινός ο φωτισμός είναι κάποια από τα " προνόμια " που απολαμβάνουν οι κάτοικοι της πόλης. Εκεί βρίσκεται και το παρεκκλήσι της πολιούχου της πόλης, Αγίας Παρασκευής. Τα καλά για τους κατοίκους όμως δεν σταματούν εδώ. Στον χώρο του παλιού σκουπιδότοπου, στον επαρχιακό δρόμο προς Καρυδιά, κατασκευάζεται το νέο άλσους του Δήμου, σε έκταση διακοσίων στρεμμάτων. Θα περιλαμβάνει χώρους πρασίνου, ζωολογικό κήπο σε έκταση πενήντα στρεμμάτων, τεχνητή λίμνη, δύο τεχνητούς καταρράκτες, παιδικό σιδηρόδρομο, εγκαταστάσεις αναψυχής και πολλά άλλα. Και πέρα από αυτά, στην πραγματικά μαγευτική τοποθεσία της Νυμφαίας, τέσσερα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, υπάρχουν διαμορφωμένοι χώροι με κιόσκια, τραπεζάκια, παγκάκια, πλακόστρωτα μονοπάτια, κρήνες, γήπεδα μπάσκετ, βόλεϊ και τένις. Μία μοναδική τοποθεσία για χαλάρωση και αναψυχή.
Εκτός από την περιπλάνηση στην αγορά και την παλιά πόλη, αξίζει να επισκεφθείτε και τα πολλά μουσεία που λειτουργούν στην Κομοτηνή. Το αρχαιολογικό, με εκθέματα από τον χώρο της Θράκης, από την προϊστορική περίοδο μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Το Λαογραφικό, που στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο αρχοντικό και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό εκθεμάτων που δίνουν την εικόνα της παραδοσιακής ελληνικής Θράκης. Το εκκλησιαστικό, με αξιόλογα αντικείμενα εκκλησιαστικής κυρίως προέλευσης, τα οποία προέρχονται είτε από τον τόπο μας είτε από τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Επίσης τα μουσεία Βυζαντινό και Καλαθοπλεκτικής.
Το μεγαλύτερο και αρχαιότερο μνημείο της πόλης, είναι αναμφίβολα το φρούριο, που χτίστηκε τον τέταρτο αιώνα μετά Χριστού. Στο εσωτερικό του, στην ανατολική πλευρά του, βρίσκεται ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μητροπολιτικό Μέγαρο σε βυζαντινό ρυθμό.
