Κείμενο - φωτογραφίες : Δημήτρης Καραγεωργίου

Όταν το ’22 ήρθε η καταστροφή της Μικρασίας, για πολλούς από τους πρόσφυγες εκείνος ο ερχομός ήταν η πρώτη επίσκεψη στην πατρίδα. Κυριολεκτικά με την ψυχή στο στόμα, χωρίς υπάρχοντα. Εμειναν όλα πίσω, ψυχές και πράγματα.

Κι όπως απότομα ήρθαν, έμεινα, ρίζωσαν και πρόκοψαν ανάμεσά μας. Και μας έκαναν όλους πιο πλούσιους, και ας μην το καταλάβαμε. Με την ευγένεια, την αρχοντιά, την καλοσύνη και την αξιοπρέπεια, που χωράνε μόνο στα σεντόνια της καρδιάς και της ψυχής.
Οι κατοπινές γενιές, έμαθαν τα γεγονότα όπως ακριβώς είχαν γίνει. Από τότε, επετειακά, έχουν γίνει πολλές εκδηλώσεις. Γράφτηκαν πολλά και ακούστηκαν περισσότερα. Κάποιες μορφές σημάδεψαν το πέρασμα στους νεώτερους, όπως η ανεπανάληπτη Διδώ Σωτηρίου. Ακόμα ηχούν οι περιγραφές της για τον τόπο και τα πρόσωπα. Κι έτσι απλά, έμεινε να λέω και να λέμε Μικρασία….
Η λέσχη φουσκωτών σκαφών «ΙΑΣΩΝ» είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1988 και επανδρώθηκε από ανθρώπους που αγαπούν τη φύση και τη θάλασσα ειδικότερα. Μια παρέα της θάλασσας, όπως λένε και είναι. Εχοντας σαν στόχο τη διέξοδο από την καθημερινότητα, την επαφή με τη φύση και αναζητώντας εμπειρίες, έχουν προ πολλού ξεφύγει από τα ελληνικά όρια με πρωτοποριακές εκδηλώσεις που οργανώνουν και εκτελούν μόνο τα μέλη της λέσχης. Ανάμεσα σε άλλες, το καλοκαίρι του 2000, με άσχημο καιρό, 5 σκάφη μελών της λέσχης ταξίδεψαν ως τον Τάραντο της Ιταλίας. Εκεί στην παλιά πόλη βρισκόταν ένα παρεκκλήσι, κλειστό για 450 χρόνια. Ωσπου ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου άνοιξε και η ομάδα έγινε το εκκλησίασμα για την μικρή λειτουργία στη χάρη Της, μπροστά στις δύο χειροποίητες εικόνες που μετέφεραν για το σκοπό αυτό. Ένα χρόνο πριν, ίδια εποχή, 26 σκάφη ταξίδεψαν στο ακριτικό Αγαθονήσι, για την έπαρση της μεγαλύτερης ελληνικής σημαίας στη νησιωτική παραμεθόριο, σε βάση και ιστό που έφτιαξαν και μετέφεραν με έξοδά τους. Μαζί παρέδωσαν και μεγάλη ποσότητα σε είδη πρώτης ανάγκης για τους 118 κατοίκους, όπως είχαν ζητηθεί, έπειτα από συνεννόηση με την κοινοτική αρχή.
Οσα χρόνια τους ξέρω, κάτω από το μόνιμο χαμόγελο υπάρχει πάντα το πνεύμα αναζήτησης. Μέσα από πολυήμερες ή μονοήμερες εξορμήσεις, σε βουνό και θάλασσα, σε κάθε ελληνική γωνιά. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, στο διάστημα των οικογενειακών διακοπών, , οργάνωσαν 5ημερη παραμονή στη Λέσβο και επίσκεψη στο Αϊβαλί. Έναν τόπο αμιγώς ελληνικό, με 30.000 κατοίκους τότε, με ερείπια του ελληνισμού και σπουδαίο τουριστικό προορισμό σήμερα. Για να δούμε κάτι από τις περιγραφές. Το Αϊβαλί, την Πέργαμο, τα Μοσχονήσια.
Σε όλη της την μακραιώνια ιστορία, η περιοχή ήταν μεγάλης σημασίας, στρατηγικής και οικονομικής, γι’ αυτό και τα γεγονότα πολλά. Δίαυλος για την επικοινωνία της τότε ανατολής και δύσης, ήταν το πεδίο επικοινωνίας και εμπορίου για τους Μινωΐτες και τους Μυκηναίους που έδιναν λάδι και κρασί, και φόρτωναν χαλκό και άλλα μέταλλα. Εκείνη την εποχή, έγινε και το πρώτο σημαντικό γεγονός, η 10ετής πολιορκία της Τροίας από τους Αχαιούς, για τα μάτια της ωραίας κορασίδας, τον έλεγχο της περιοχής δηλαδή. Η κάθοδος των Δωριαίων, δημιούργησε μεταξύ άλλων και το πρώτο αποικιακό ρεύμα προς το Αιγαίο και τη Μικρά Ασία, πρώτα με του Αιολείς και κατόπιν με τους Ιωνες. Ετσι, η ευρύτερη περιοχή από τον κόλπο της Ελαίας ως τη Σμύρνη και μαζί Λέσβος και Τένεδος, ονομάστηκε Αιολίδα. Τότε ιδρύθηκαν σημαντικές πόλεις, μεταξύ των οποίων Αιγές, Κύμη και Σμύρνη.
Οι Ιωνες που ακολούθησαν, έδωσαν το όνομά τους στο κεντρικό μικρασιατικό παράλιο και ίδρυσαν σπουδαίες πόλεις, όπως η Φώκαια, οι Κλαζομενές, οι Ερυθρές, η Κολοφώνα, η Εφεσσος, η Πριήνη, ενώ γύρω στο 1050 π.Χ. έθεσαν υπό τον έλεγχό τους και τη Σμύρνη. Η γνωστή ποδοσφαιρική ομάδα Πανιώνιος, ήταν τότε η θρησκευτική ένωση που ίδρυσαν για να διατηρήσουν τη φυλετική τους ενότητα. Κέντρο της ήταν το ιερό του Ποσειδώνα, στο ακρωτήρι της ……
Αυτό το πρώτο ρεύμα ολοκληρώθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα όταν Δωριείς εγκαταστάθηκαν στην Κω, την Ρόδο και τα νότια Μικρασιατικά παράλια και ίδρυσαν την Κάμετρο, την Λίνδο, την Ιαλυσό, την Κνίδο και την Αλικαρνασσό. Για την δική τους φυλετική ενότητα, ίδρυσαν την δωρική Εξάπολη, με κέντρο το ιερό του Απόλλωνα στην Κνίδο.
Το δεύτερο ρεύμα απλώθηκε περισσότερο, σε όλα τα γνωστά παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Κοινωνικές δομές, εμπόριο και οικονομία των τοπικών κοινωνιών, ωθούν μεγάλες ομάδες ανθρώπων να αναζητήσουν νέες πατρίδες. Πλέον υπάρχει η υποστήριξη της μητροπολιτικής κοινωνίας, με τον ορισμό αρχηγού- οικιστή και χρησμού από το μαντείο. Η περιοχή των παράλιων της Μικράς Ασίας και οι πόλεις που έχουν οργανωθεί εκεί, θα γνωρίσουν τον περσικό επεκτατισμό και θα υποστούν πολλά δεινά, μέχρι τη νικηφόρο εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά το θάνατό του, μόνο το βασίλειο της Περγάμου θα επιβιώσει, μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους, οπότε επέρχεται πλήρης καθυπόταξη της ευρύτερης περιοχής. Το ελληνικό στοιχείο παραμένει ανθηρό, τόσο πνευματικά όσο και εμπορικά, μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. Η περίοδος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και την εξάπλωση του Χριστιανισμού, θα επιφέρει μια μακρά περίοδο ομοιογενούς εξάρτησης.
Το Αϊβαλί είναι η ακριβής απόδοση στα τούρκικα της λέξης κυδώνι- ayvalik. Ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αι. από κατοίκους των κοντινών νησιών, κυρίως της Λέσβου. Στην αρχή ήταν ένα μικρό χωριό, γρήγορα όμως ο πληθυσμός του αυξήθηκε, καθώς έφταναν συνεχώς Ελληνες από διάφορα μέρη. Το 1773, παραχωρήθηκαν στην πόλη με σουλτανικό φιρμάνι σημαντικά προνόμια, όπως αυτοδιοίκηση, φοροαπαλλαγή κ.α., γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στην γρήγορη οικονομική και πολιτιστική της ανάπτυξη. Στη μέγιστη ακμή, οι κυδωνιές έφτασαν στα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αι. Το 1803 ιδρύθηκε η Ακαδημία, που στεγαζόταν σε μεγάλο και επιβλητικό κτίριο. Διέθετε οικοτροφείο, πλούσια βιβλιοθήκη, εργαστήριο φυσικής και τυπογραφείο. Δίδαξαν εκεί γνωστοί και διαπρεπείς λόγιοι της εποχής, όπως ο Βενιαμίν Λέσβιος και ο Θεόφιλος Καΐρης. Στις παραμονές της επανάστασης, πολλοί κάτοικοι των Κυδωνιών είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.
Δυο χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 1821 έξω από την Πόλη είχαν συγκεντρωθεί ισχυρές τουρκικές δυνάμεις, ενώ στον θαλάσσιο χώρο βρίσκονταν ελληνικά πλοία. Οι κάτοικοι φοβήθηκαν και άρχισαν να εγκαταλείπουν την πόλη. Τότε εισέβαλε ο τουρκικός στρατός και επιδόθηκε σε σφαγές, λεηλασίες αλλά και βιαιότητες. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε με την πυρπόληση της πόλης, την Παρασκευή 3 Ιουνίου. Το τέλος της επανάστασης σήμανε την αρχή της επιστροφής των Κυδωνιατών στην πόλη τους, με τη διαμεσολάβηση του Οικουμενικού Πατριάρχη. Οι Κυδωνιές αναπτύχθηκαν και πάλι. Στις αρχές του αιώνα, οι κάτοικοι έφταναν τις 35.000, όλοι χριστιανοί και στο τυπογραφείο της πόλς εκδιδόταν η ελληνική εφημερίδα «Αιολικός Αστηρ».
Η καλή εποχή κράτησε λίγο. Από τα πρώτα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1915) οι Τούρκοι άρχισαν τους εκτοπισμούς του ελληνικού πληθυσμού προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες. Ακολούθησε η Μικρασιατική εκστρατεία και το 1922, μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού από την περιοχή, άρχισαν και πάλι οι σφαγές, κυρίως επί του ανδρικού πληθυσμού, μέχρι που η πόλη εγκαταλείφθηκε εντελώς από το ελληνικό στοιχείο, πρώτα στη Λέσβο και κατόπιν στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η μετάβαση στο Αΐβαλί έγινε με δυο τρόπους. Τέσσερα φουσκωτά μελών, με 12 μέλη επάνδρωση, έδεσαν στην Setur marina που βρίσκεται στην άκρη της πόλης. Περί τα 35 άτομα ακόμη, κατέφθασαν το πρωί της 13ης Αυγούστου, αφού επιβιβάστηκαν σε πλοιάριο που εκτελεί το δρομολόγιο Μυτιλήνη- Αϊβαλί. Όπως γίνεται σε κάθε οργανωμένη εκδήλωση, για τη συγκεκριμένη είχε προηγηθεί «αναγνωριστική» επίσκεψη ομάδας τριών μελών του συμβουλίου, εν είδει αναπαράστασης ταξιδίου, επαφών, γνωριμίας με τον τόπο, τους φορείς κ.λ.π. Ηταν ήδη γνωστά προ απόπλου τα σημεία ελλιμενισμού, ανεφοδιασμού, καταλύμματος, παραμονής στην Τουρκία, ξεναγήσεις, μεταφορές κ.α. Μπορεί στην Τουρκία η τουριστικότερη ζώνη να είναι τα Μικρασιατικά παράλια και να ακούγεται πως υπάρχει εξαιρετική τουριστική υποδομή, όμως το Αϊβαλί σε τίποτε δεν δικαιολογεί κάτι τέτοιο. Ας δούμε όμως κάποια πράγματα πιο αναλυτικά.
Για να επισκεφτεί κανείς την Τουρκία με σκάφος, όπως στην περίπτωση της λέσχης «ΙΑΣΩΝ», πρέπει να περάσει από τελωνείο. Εκεί χρειάζεται οπωσφήποτε η άδεια πλόων σε φυλλάδιο αγγλικής, με καταχωρημένο διεθνές διακριτικό κλήσης VHF, δήλωση απόπλου στο λιμεναρχείο και κατάθεση –στο τελωνείο- λίστας πληρώματος και τυχόν φορολογητέων ειδών. Εκδίδεται η άδεια απόπλου και μαζεύουμε κάβους.
Από τη Μυτιλήνη μέχρι την είσοδο του διαύλου για το Αϊβαλί, η απόσταση είναι 17 μίλια. Ο δίαυλος σημαίνεται με φανάρια και χρειάζεται προσοχή λόγω της μεγάλης κυκλοφορίας. Πλέοντας, αριστερά έχετε τα Μοσχονήσια, ενώ το Αϊβαλί βρίσκεται στο ΝΑ μυχό του όρμου. Η Setur marina που θα δέναμε, βρίσκεται στο νότιο άκρο της πόλης, δίπλα στο σούπερ μάρκετ MIGROS.
Επειτα από ολιγόλεπτη αναμονή στην είσοδο της μαρίνας, η συνοδεία μας οδήγησε στο σημείο που δέσαμε. Πλαγιοδέτηση, λίγα μέτρα από τα γραφεία, τις τουαλέττες, το μπαρ, το σούπερ μάρκετ και την έξοδο, μόνο εκεί μπορεί να είχαμε και εκεί μας έβαλαν, αφού έτσι είχε συνεννοηθεί. Με τον κατάπλου, πρώτο ζητούμενο είναι η δήλωση εισόδου και η άδεια κυκλοφορίας που εκδίδεται από την αστυνομία και η θεώρηση από το τελωνείο. Τα αναλαμβάνει άνθρωπος της μαρίνας, μόνο που χρειαζόταν η παρουσία μας στην αστυνομία. Η έλλειψη μέσου ήταν ο λόγος για την μικρή ταλαιπωρία μας κάτω από τον καυτό ήλιο μέχρι το λιμάνι- με επιστροφή βέβαια. Μας είδαν, τους είδαμε και επιστρέψαμε. Τα έγγραφα ήταν έτοιμα τρεις ώρες μετά.
Στα επιμέρους, οι πεντακάθαρες τουαλέττες και λουτήρες, η εξυπηρέτηση στο μπαρ, τα 10 ευρώ ημερήσιο κόστος ελλιμενισμού, η άμεση πρόσβαση στο σούπερ μάρκετ, τα 18 ευρώ χρέωση για τρεις κολώνες πάγο με ταξί, αλλά και η δυσοσμία από το λιμάνι που το βοριαδάκι έσπρωχνε επίμονα προς το μέρος μας. Οσο για την κύρια ομάδα, οι χρονικοί περιορισμοί για τους περισσότερους, άφηναν περιθώριο μιας μέρας για την περιήγηση, γι’ αυτό επιλέχθηκε η μετακίνηση με το πλοιάριο της γραμμής. Το «πλήρωσαν» με την ταλαιπωρία- 2ωρη σχεδόν- της διαδικασίας στο τελωνείο.
Κλείνουμε την παρένθεση εδώ, για τον κατ’ εξοχήν τουριστικό προορισμό της περιοχής.
Το μείζον ενδιαφέρον για τον επισκέπτη, είναι η περιήγηση της παλιάς πόλης. Γι’ αυτό χρειάζονται δύο ώρες περπάτημα, χαλαρά, που πιστέψτε με είναι ο μοναδικός τρόπος για να δει- και να μυρίσει- ότι απέμεινε από την ακμάζουσα ελληνική πολιτεία. Η αρχή γίνεται απέναντι από τη μαρίνα, ακολουθώντας τον εσωτερικό δρόμο, παράλληλα στον παραλιακό. Το ονόμαζαν φαρδύ σοκάκι. Στην αρχή του δρόμου, θα δείτε το νοσοκομείο, που σήμερα είναι σχολείο. Λίγα μέτρα πιο κάτω, κοιτάζοντας δεξιά, στην αρχή ενός στενού, μόλις που φαίνονται τα κιονόκρανα και το αέτωμα από την πρόσοψη του Αγιάσματος της Παναγίας Φανερωμένης. Συνεχίζοντας, τα παλιά ελληνικά σπίτια μοιάζουν ερειπωμένα, όμως κατοικούνται. Ανάμεσά τους η Κάτω Παναγιά με μεγάλο περίβολο και το κτίριο του αρρεναγωγείου, σήμερα τζαμί, γι’ αυτό και σε καλή κατάσταση. Κι αν ότι βλέπουμε μας στεναχωρεί, θα νιώσουμε άσχημα στη θέα της Αγίας Τριάδας, ναού του βρεφοκομείου. Σε οικτρή κατάσταση. Αντίθεση, αποτελεί το καλοδιατηρημένο σπίτι του Ηλία Βενέζη, που είναι προφανές πως είχε προνομιακή τύχη.
Συνεχίζοντας, ανάμεσα στα σπίτια διακρίνονται λογής μικρομάγαζα με πραμάτειες στο δρόμο, καφενέδες με τραπεζάκι έξω, κάτω από κληματαριές. Αρκετά πιο κάτω, η εκκλησία του Αγ. Ιωάννη με το πανύψηλο καμπαναριό δίπλα στο μιναρέ. Αυτή και η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, επίσης τζαμί σήμερα, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση, ήταν οι δύο μεγαλύτερες της πόλης. Λίγο μετά τον Αγιο Γεώργιο, θα δείτε πινακίδες που γράφουν “Taksiartiis Kilisesi” και δείχνουν προς τον ναό των Ταξιαρχών. Ανάμεσα στα σπίτια, συνεχίζοντας προς την άλλη άκρη της πόλης, υπάρχουν και τα επιβλητικά κτίρια των ελαιοτριβίων. Η περιοχή ανέκαθεν φημιζόταν για το λάδι της και σήμερα υπάρχουν περίπου 11.000.000 ελαιόδενδρα. Επιβλητικό ήταν και το κτιριακό συγκρότημα της Ακαδημίας, που σήμερα στεγάζει σχολείο. Ανηφορίζοντας προς το λόφο, η θέα προς τον οικισμό είναι πανοραμική. Στην κορυφή, υπάρχει στρατιωτικό νοσοκομείο, γι’ αυτό κάμερες και φωτογραφικές μηχανές πρέπει να βλέπουν θάλασσα, μας είπαν.
Αφήσαμε τα φουσκωτά δεμένα στη μαρίνα και επιβιβαστήκαμε στο πλοιάριο για το Μοσχονήσι. Υπάρχει και οδική σύνδεση από το Αϊβαλί, μέσω γέφυρας με το ενδιάμεσο νησάκι Κρεμμύδι και πάλι γέφυρα ως το Μοσχονήσι. Αν το πακέτο ημερήσιας κρουαζιέρας περιλαμβάνει Πέργαμο- Μοσχονήσι, τα πούλμαν έρχονται μέχρι την άκρη του Μοσχονησίου, κάνουν μια στροφή στην πλατεία σχεδόν έξω από τον οικισμό, και φεύγουν, χωρίς να έχετε δει τίποτε.
Προσεγγίζοντας με το πλοιάριο, δεσπόζει στον οπτικό ορίζοντα ένα επιβλητικό ερειπωμένο κτίριο. Ηταν το κτίριο της Μητρόπολης. Τότε, τα Μοσχονήσια αποτελούσαν ξεχωριστή Μητρόπολη από αυτή των Κυδωνίων. Ο ντόκος είναι φαρδύς και τα κτίρια είναι όλα κουτί. Εμπορομάγαζα και ταβέρνες κυρίως. Το βράδυ υπάρχει έντονη κίνηση, λείπουν –ευτυχώς- οι μουσικές στη διαπασών, υπάρχουν όμως. Μάλιστα σε πολλά από αυτά, το ρεπερτόριο είναι σχεδόν αποκλειστικά ελληνικό. Οι άνθρωποι των καταστημάτων, σε ολόκληρη την περιοχή, είναι ιδιαίτερα φιλικοί και εξυπηρετικοί, ενώ μιλούν άνετα ελληνικά, τόσο λόγω της συχνής επαφής με τους κατοίκους των απέναντι ελληνικών νησιών, όσο και γιατί προέρχονται από ελληνικές περιοχές κατά την ανταλλαγή πληθυσμών.
Αν και η ζέστη ήταν αποπνικτική, ανηφόρισα προς το λόφο. Ανάμεσα στον οικισμό, βρίσκεται ο ναός των Ταξιαρχών, επιβλητικός και ερειπωμένος. Εδώ τα συντηρημένα και αναπαλαιωμένα ελληνικά σπίτια είναι πιο πολλά. Στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται ότι έχει απομείνει από το ναό του Αγ. Παντελεήμονα- τρεις τάχα, με αυτοκίνητα παρκαρισμένα. Δίπλα το σχολείο και στην κορυφή το εκκλησάκι του Αη Γιάννη. Γίνονταν εργασίες αναστήλωσης και οι εργάτες μου ζήτησαν να μην τραβήξω φωτογραφίες. Του Ελληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει κ.λ.π. Ούτε κρατικό μυστικό να ήταν. Εκτός από το εκκλησάκι, που φαίνεται από μακρυά, αξίζει μια βόλτα ως εδώ πάνω, γιατί η θέα είναι πραγματικά πανοραμική σε όλη τη γύρω περιοχή.
Επιστρέφοντας στο Αϊβαλί, υπάρχουν ακόμη κάποια πράγματα που αξίζει να δείτε. Ακολουθοώντας τον παραλιακό δρόμο, μετά τη μαρίνα, βρίσκεται το προάστιο Sarmisakei, ονομαστό για τον κιτρινόχρωμο πωρόλιθό του. Οι Αϊβαλιώτες- Ελληνες το έλεγαν Σαρμουσάκι. Τότε ήταν ένα εξοχικό, όμορφο μέρος, σήμερα είναι «εμπλουτισμένο» με τουριστικής υποδομής κτίσματα, επιεικώς μέτριας ασιθητικής. Λίγο πιο κάτω, το Φάληρο, την πιο αριστοκρατική περιοχή. Αν έχετε μέσο μέχρι εδώ, προχωρήστε στο βάθος του όρμου, ΝΔ του οικισμού για το ύψωμα Seytan Sofra. Από την κορυφή του, φαίνεται ολόκληρος ο όρμος, ακόμη και η Λέσβος. Η θέα είναι εκπληκτική και αξίζει όλα τα λεφτά, για να την απολαύσετε με ένα καφέ.
Ξεναγός μας ήταν ο Μουράτ, ένας Τούρκος με άπταιστη γνώση των Ελληνικών. Εχονται επιβιβαστεί στο πούλμαν για την περιήγηση, πρώτα μας ξενάγησαν για λίγο στο Αϊβαλί και τα Μοσχονήσια και κατόπιν πήραμε το δρόμο για την Πέργαμο. Η ξενάγηση που γίνεται σε οργανωμένο γκρουπ, καμία σχέση δεν έχει με την πιο πάνω περιγραφή, τόσο γιατί τροχοφόρο δεν χωράει εύκολα στα στενά, όσο και γιατί δεν υπάρχει χρόνος. Γι’ αυτό «μυρίσαμε» λίγο τον τόπο και πήραμα την autotatin… για την Πέργαμου που απέχει μια ώρα. Ο χαρακτηρισμός του δρόμου, απήχει στην εντύπωση που έχουν οι ίδιοι οι Τούρκοι γι’ αυτό. Στο δρόμο, έγινε και η καθιερωμένη στάση…προς νερού μας… σε τουριστικομάγαζο, για λίγη γυμναστική στα… παζάρια.
Η σημερινή Μπεργκαμά απέχει λίγο από την αρχαία Πέργαμο και 80 χλμ από τη Σμύρνη. Με εξαιρετική παρουσία στις τέχνες, τα γράμματα και το εμπόριο, ήμαστε επί εποχής Ατταλιδών, μέχρι το 133 π.Χ. όταν πέρασε στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ονομαστή ήταν η βιβλιοθήκη της πόλης και το Ασκληπιείο, ένα από τα τρία της αρχαιότητας. Από το αρχαίο συγκρότημα, σώζονται μέρη από το θέατρο, το ανάκτορο, και το ασκληπιείο κυρίως. Με την αποπνικτική ζέστη να δυσκολεύει ακόμη και τις πιο απλές κινήσεις, περιηγηθήκαμε στο χώρο για μισή ώρα και επιστρέψαμε στο πούλμαν.
Ολοι μας αφήσαμε τον αρχαίο αυτό τόπο, αναλογιζόμενοι το μεγαλείο της φυλής που δεν κρύβεται. Πρόσφατα, οι ερευνητές του μηχανισμού των Αντικυθήρων, δήλωσαν πως αν η Ρώμη δεν επιβαλλόταν στον ελληνικό χώρο, οι Ελληνες θα έμεναν απερίσπαστοι και η πρόοδος των επιστημών θα ήταν τέτοια, που ο άνθρωπος θα έφτανε στο φεγγάρι πολύ πιο σύντομα.
Εχοντας κλείσει τον περιηγητικό της κύκλο, η κύρια ομάδα της λέσχης αναχώρησε για τη Μυτιλήνη. Οι υπόλοιποι μείναμε δύο ημέρες περισσότερο, που ακολούθησε σε βόλτες στην αγορά και την πόλη. Κυρίως στον παραλιακό δρόμο, υπάρχει κίνηση και βουή από το πλήθος, που κινείται σχεδόν κατά βούληση. Πρόβλημα γλώσσας δεν υπάρχει, καθώς όλοι μιλούν ελληνικά ως πολύ καλά. Αγορές χωρίς παζάρι δεν γίνονται, όπου και αν βρεθείτε. Οσο για την κουζίνα, κεμπάπ, παστουρμά, παγωτό, πρέπει να δοκιμάσετε οπωσδήποτε. Κανείς δεν ενοχλεί κανένα, εκεί ζουν από τους Ελληνες.
Κάπου εκεί, για τις μετακινήσεις σας, υπάρχει ένα παλιό Mercedes με οδηγό τον Σπύρο, Τουρκοκρητικό τρίτης γενιάς, που μιλάει και καταλαβαίνει πολύ καλά ελληνικά. Ξέρει την πόλη απ’ έξω, μπορεί να σου δείξει ιδιαίτερα σημεία και είναι πολύ φιλικός. Η κάρτα του λεει GUMRUK TAXI AYVALIK και έχει δύο τηλέφωνα: 00905426321666 και 02663123040.
Το τελευταίο βράδυ μας, ήταν το κερασάκι στην τούρτα για την καλή παραμονή μας εκεί. Παρέα με τον διευθυντή της μαρίνας, απολαύσαμε ένα εξαιρετικό δείπνο, εκλεκτό κρασί και ατμόσφαιρα… κάπως, με μουσική επιλογής του και ποτά επιλογής μας, που τον άφησαν άφωνο. Με τα φουσκωτά μας, περνάμε καλά, εμείς η παρέα της θάλασσας….